İlkokul ortamında öğretmenler tarafından algılanan duygusal bezdirme üzerine bir çalışma

Abstract

Bu araştırmanın amacı; Bursa'nın 3 merkez ilçesindeki (Osmangazi, Yıldırım ve Gürsu) ilkokullarda görev yapmakta olan öğretmenlerin duygusal bezdirmeye maruz kalma oranlarının belirlenmesi, duygusal bezdirmeye maruz kalan öğretmenlerin iş performansı değişiminin tespiti ile gösterdikleri karşı tepkilerin tespiti ve bunların demografik özellikler ile ilişkilerinin incelenmesidir. Ayrıca; duygusal bezdirmeye maruz kalan öğretmenlerin iş performanslarının ve duygusal bezdirmeye maruz kaldıklarında göstermiş oldukları karşı tepkilerin algılanan sosyal desteğe göre farklılaşıp farklılaşmadığının belirlenmesi de diğer bir amaç olarak belirlenmiştir. Çalışma; bu amaç doğrultusunda 193 öğretmen üzerinden gerçekleştirilmiştir. Buna göre öğretmenlerin duygusal bezdirme mağduru olup olmadıklarını, iş performanslarının değişimi ve gösterdikleri karşı tepki frekanslarını öğrenmek için `Duygusal Bezdirme Anketi` ve öğretmenin almış olduğu desteği tespit etmek içinde `Algılanan Sosyal Destek Ölçeği` kullanılmıştır. Araştırmada mevcut durumu tespit etmek için tarama (survey) modeli kullanılmıştır. Elde edilen veriler SPSS Statistics 22 programına aktarılarak analizler tamamlanmıştır. Sürekli değişkenler için Kolmogorov Smirnov normallik testi uygulanmıştır. Test sonucunda normallik varsayımının sağlanamadığı görülmüş bu nedenle nonparametrik testler kullanılmıştır. İki bağımsız grup arasında fark olup olmadığına Mann Whitney U testi, ikiden fazla bağımsız grup arasında fark olup olmadığına Kruskal Wallis testi ile bakılmıştır. Sürekli iki değişken arasında nedensel olmayan ilişkilerin derecesinin belirlenmesi için ise, Sperarman's Korelasyon katsayısı kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda duygusal bezdirme davranışlarında ortalama (72,0) ile `çabaları değersiz gösterme` en sık tekrarlanan davranış olmuştur. Bezdirme davranışları ile öğretmenin demografik özellikleri arasındaki ilişkide; cinsiyet, medeni durum, branş ve mezun olduğu okul (eğitim durumu) değişkenleri arasında anlamlı ilişki bulunmuştur (p<0,05). Bu değişkenlerin duygusal bezdirme davranışlarını etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Duygusal bezdirme davranışı ile iş performansı arasındaki ifadelerin ortalamalarının (3,11) ve (4,49) arasında olduğu tespit edilmiştir. İş performansları değişimi ile demografik özellikler arasındaki ilişkileri yaş, medeni durum, branş değişkenlerinin anlamlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır (p<0,05). Öğretmenlerin gösterdikleri karşı tepkilerinin ortalamaları alınmış ve öğretmenlerin demografik özellikleri arasında mezun olduğu okul (eğitim durumu) değişkeni arasında anlamlı farklılık bulunmuştur (p<0,05). Ayrıca algılanan sosyal destek ölçeğinin tanımlayıcı istatistikleri desteklerin (1,98) ile (3,15) arasında orta düzeyde oldukları tespit edilmiştir. Algılanan sosyal destek ölçeği ile öğretmenin demografik özelikleri arasında fark olmadığı (p˃0,05) ve birbirlerinden bağımsız oldukları tespit edilmiştir. Algılanan sosyal destek ölçeği ile iş performansı değişimi ve karşı tepki gösterme arasında; sosyal destek azaldıkça iş performansında artış ve karşı tepki göstermede ise bazı ifadelerde de azalma olduğu saptanmıştır. Sonuç olarak; çalışma ortamında uygulanan duygusal bezdirme eylemlerinde mağdurlara gösterilen desteğin artmasının öğretmenin karşılaştığı duygusal bezdirmeyi azaltmada etkili olacağı tespit edilmiştir.Anahtar sözcükler: Duygusal bezdirme, algılanan sosyal destek.

This study was conducted on 193 teachers teaching at various schools of Osmangazi, Yıldırım and Gürsu districts of Bursa. The survey model was used to determine the current situation. `Emotional harassment scale` is used to find out (a) whether the teachers are exposed to emotional harassment, (b) their counteracts frequencies against emotional harassment and (c) if there are fluctuations in their teaching performance. Additionally, perceived social support scale is used to assess the support received by the teachers. The collected data was transferred to SPSS Statistics 22 programme and the analysis was completed. Kolmogorov Smirnov normality test was applied for continuous variables. Test results showed that the normality was not provided and for this reason non-parametric tests were used. Mann Whitney U test was used to see if there is difference between two independent groups and Kruskal Wallis test was used to see if there is difference for more than two independent groups. Spearman's correlation coefficient was used to determine the non-cause relations level between the two continuous variables.As a result of the study, it is seen that emotional harassment behaviours exist and its relation with the demographic features is significant (p<0,05). Additionally, it is concluded that emotional harassment behaviours and fluctuations in teaching performance of the teachers are significant in some variables of the demographic features (p<0,05). On considering the counteract frequencies of the teachers, it is seen that there is significant difference between school graduated (educational status) variable and demographic features (p<0,05).Additionally, it is seen that descriptive statistics of perceived social support scale is medium. And it is ascertained that there is no difference between perceived social support scale and demographic features of the teachers (p˃0,05) and they are independent. `When social support decreases, teaching performance increases` and `decrease in the expressions of counteracts` are determined among the perceived social support scale, fluctuations in the teaching performance and teachers' counteracts.Finally, it is concluded that if the support for teachers who are exposed to emotional harassment behaviours increases, this will be effective on decreasing the reflections of the harassment that the teachers face up with.Key words: Emotional harassment, perceived social support.