İran dış politikasında `Takiye` : PKK örneği

Abstract

İran, 1979 Devrimi ile birlikte kabul ettiği Anayasa'da, Şiiliği resmî mezhep olarak benimsemiş ve dünyadaki ezilen Müslümanların koruyuculuğunu anayasal bir vazife olarak üstlenmiştir. Ancak, reel politik açıdan uygulanması oldukça güç olan ve 'ütopya ölçüsünde idealize edilmiş' bir Anayasa'yı benimseyen İranlı politik elitler, ulusal çıkarlar söz konusu olduğunda Anayasa'nın kendilerine yüklediği bu görevi yerine getirmemişlerdir. İran'ın bu ikircikli tavrının arka planında, tarih boyunca dinî bir inanç sisteminden ziyade siyasî bir hareket olarak göze çarpan Şii doktrinin temel olgularından biri bulunmaktadır. Bu bağlamda, devrim sonrası İran'ın uluslararası sistemde yürüttüğü diplomasi anlayışında, Şiilikte önemli bir yeri olan 'takiye' olgusunun yansımalarını bulmak mümkündür. Öte yandan İran'ın bölgedeki kadim komşusu ve aynı zamanda en büyük rakibi olan Türkiye ile ilişkileri de büyük oranda 'takiye' anlayışı çerçevesinde şekillenmektedir. İran, son 30 yıldır Türkiye'nin en önemli güvenlik sorunu olan PKK terörüne karşı hep ikircikli bir tavır içinde olmuştur. Zamana, şartlara ve konjonktüre göre PKK terörünü Türkiye'ye karşı kart/koz olarak kullanmaktan çekinmeyen İran, resmi olarak birçok kez PKK'yı desteklemediğini ifade etmesine rağmen, PKK militanlarının Türkiye'ye karşı yaptığı eylemlerde kendi topraklarını kullanmasına göz yummuştur. İran'ın Türkiye'ye karşı yürüttüğü bu tavrı takiyeci/ikiyüzlü diplomasisinin en somut örneklerinden birini teşkil etmektedir.Bu tezde tarih boyunca İran'ın Müslümanlaşma ve Şiileşme süreci anlatıldıktan sonra 1979 Devrimi sonrası din adamlarının siyasal iktidarın sahibi olması ile beraber dış politikada göze çarpan uygulamaları, 'takiye' kavramsallaştırması altında tartışılacaktır. Bu bağlamda PKK terörüne karşı İran'ın Türkiye'ye karşı yürüttüğü diplomasinin takiye esası çerçevesinde şekillendiği ortaya konulacaktır.Anahtar Kelimeler: Türkiye, İran, Takiye, PKK, Şia Doktrini.

Iran has adopted Shi'ism as its official creed with the new constitution accepted after 1979 Revolution; and has declared itself constitutionally responsible for protecting the oppressed Muslims all over the world. However, the Iranian ruling elite who have embraced a highly idealized utopian constitution; have not fulfilled this responsibility described in the constitution when it clashed with their national interests. Behind this hypocritical attitude of Iran lies one of the basic features of Shia doctrine which manifested itself more as a political movement than a system of belief through history. In this context, it is possible to see the reflections of the practice of taqiyya (dissimulation) on Iranian diplomacy in the post-revolutionary era. Iran's relations with Turkey, its ancient neighbour and primary rival, is also shaped by practice of dissimulation. Iran has always had an ambivalent attitude with regard to PKK terror which has been the most important security problem of Turkey in the last thirty years. Iran has not abstained from using the PKK terror as a trump against Turkey depending on the context. Although Iran has officially declared that it does not support the PKK terror, it looked the other way when the PKK militants used its lands when targeting Turkey. This policy of Iran regarding Turkey is one of the most concrete examples of hypocritical diplomacy.In this thesis, first, Iran's history of Islamization and spread of Shiite belief will be narrated. After that, the foreign policy of Iran will be discussed in relation to the concept of taqiyya and political power of religious elite who obtained their position after the revolution. In this context, it will be argued that the diplomacy of Iran regarding Turkey in context of PKK terror has taken shape under the framework of taqiyya.Keywords: Turkey, Iran, taqiyya , PKK terror, Shia Doctrine.