Sovyetler sonrası Orta Asya`nın sınır aşan sularında yaşanılan uyuşmazlıklar ve bölge ülkelerinin çözüm önerileri

Abstract

Orta Asya'nın sınır aşan en önemli nehirleri; Siri Derya (Seyhun Nehri) veAmu Derya (Ceyhun Nehri), Şu ve Talas, Ural nehirleridir. Su kaynaklarınınyönetiminin bu bölgede sağlıklı ve adil yapılmaması ülkeler arası sıkıntılara nedenolmuştur. Suyun yönetiminin sağlıklı yapılamaması yüzünden göller ve nehirlerkurumaya yüz tutmuştur. Orta Asya topraklarının çoğu bu nedenden dolayı çöledönüşmüştür. Tacikistan ve Kırgızistan dağlık alanlarda bulunduğundan dolayıyüksek su kaynaklarına sahiptir. Kazakistan ve Özbekistan ise daha düz topraklarasahip olduğundan su kaynakları azdır ve su sorunu yaşamaktadır.Bu çalışmada Orta Asya'daki su sorunu iki bölüm altında ele alınmıştır.Orta Asya'daki su sorunları hakkında bilgiler verilmiş ve çözüm için şimdiyekadar yapılan çalışmalar üzerinde durulmuştur. Daha sonra dünyada çözülen suuyuşmazlıkları incelenmiştir. Su sorununun çözümü ve Aral gölünün kurtarılabilmesiiçin yapılabilecek öneriler verilmiştir.Anahtar Kelimeler: Aral gölü, Aral gölü havzası, su problemleri, OrtaAsya'da su, sınıraşan sular.

The most important cross borders rivers of Central Asia; Syr Darya (RiverSeyhan) and the Amu Darya (River Ceyhan), Şu, Tas and Ural rivers. Failure to do inthe area of healthy and equitable management of water resources between countrieshas led to shortages. Due to inability to healthy of water management lakes andrivers have begun to dry. Most of the lands of Central Asia have become a desertbecause of this. Tajikistan and Kyrgyzstan as there is in mountainous areas have highwater resources. The water resources of Kazakhstan and Uzbekistan are less than flatland and water problems have been experienced.In this study water issues in Central Asia were discussed in two parts.Information about water issues in Central Asia and has been focused on thework done until now for a solution. Then water conflicts solved in the world wasexamined. That can be done to recover the solution of the Aral Sea water issues andrecommendations are given.Key Words: Aral Sea, the Aral Sea basin, water problems, water in CentralAsia, transboundary waters