Uzunçayır Baraj Gölü su kalitesinin biyokimyasal indikatörler kullanılarak belirlenmesi

Abstract

Günümüzde, özellikle enerji sağlamak amacıyla önemli nehirlerimiz üzerinde barajlar yapılmaktadır. Barajlar su tutmaya başlayınca, karasal ve akarsu ortamı, yerini yavaş yavaş gölsel ortama bırakmaktadır. Bu dönemde, biyolojik sistem ile ekolojik sistem arasında hızlı bir etkileşim görülmektedir. Barajların, özellikle, suyun kimyasında da bir takım değişimlere neden olduğu bilinmektedir. Doğal olarak bu değişimler farklı noktalardaki yaşam ortamlarını doğrudan etkilemektedir.Tunceli ili evsel sıvı atıkları, herhangi bir ön arıtma işlemine tabi tutulmadan direkt olarak Munzur ve Pülümür Nehri'ne deşarj edilmektedir. Bu kirletici kaynak hem Munzur ve Pülümür Nehirleri hem de Uzunçayır Baraj Gölü için kirlenme tehdidi oluşturmaktadır. Bunun sonucu olarak zamanla, bu su sistemdeki fiziko-kimyasal özelliklerin değişeceği ve ekosistemin canlı öğelerinin üzerinde bir takım ekotoksikolojik etkiler oluşturması kaçınılmazdır. Bilindiği gibi; baraj gölleri sürekli alıcı ortam özelliği gösterdiği için çevresindeki kirleticilerden birinci, derecede etkilenmektedirler. Bu kirlenme sadece içinde yaşayan canlıları olumsuz etkilemekle kalmayıp, bu olumsuz etki besin zinciri yoluyla insana kadar ulaşmaktadır.Yaklaşık üç yıldır su tutulmuş olan Uzunçayır Baraj Gölü suyunda, evsel sıvı atıklardan hatta Munzur ve Pülümür Nehirlerinin drenaj alanındaki doğal kirleticilerden (Krom işletmeleri, alçıtaşı kömür yatağı vs) kaynaklanan kirlenmenin boyutunun ortaya çıkarılması ve bu suda yaşayan balıklardaki fizyolojik değişimin izlenmesi, bu çalışmanın ana amacını oluşturmaktadır.Bu amaç için, Munzur ve Pülümür Nehirlerinin evsel sıvı atıkların deşarjı öncesi ve sonrası noktalardan, baraj gölünün değişik noktalarından, baraj bent yerinin hemen çıkışından ve Keban Baraj Gölüne döküldüğü noktadan alınan balık örnekleri üzerinde yapılan ekotoksikolojik analizler ile nehir ve göl suyunun kalitesi belirlenerek kirliliğin boyutları ortaya konulmuştur. Bu kirliliğin nehir ve göl ekosisteminin canlı öğeleri üzerindeki etkisinin ortaya çıkarılması için alınan balık örneklerinde bazı enzimatik (süperokit dismutaz, Katalaz, Glutatyon Peroksidaz) ve non-enzimatik (glutatyon) antioksidan düzeylerindeki değişimler belirlenmiştir. Malondialdehit düzeyleri ölçülmüştür.Bu çalışmanın sonuçları; sucul kirleticilere maruz kalınması sonucu, balıkların antioksidan savunma sistemlerinin bir biyobelirteç olarak kullanılabileceğini göstermektedir.Anahtar Kelimeler: Su Kalitesi, Balık, Antioksidan Savunma Sistemi, Uzunçayır Baraj Gölü

Today, dams are being built on our important rivers particularly to gain energy. After gathering water in the dams, terrestrial and running water environments change into lacustrine environment step by step. During this period a rapid interaction between biological system and ecological system are seen. It is known that Dam Lakes especaillay cause some changes on chemical structure of water as well.Household wastes of Tunceli being directly discharged to Munzur and Pülümür Rivers without any pre-purification process. As a result of this, over time, the physico-chemical properties of this water system will change and creating some ecotoxicological impacts of ecosystem on the living elements are inevitable. This pollution not only affecting negatively on the livings in the water but also these adversely affecting reaches to human-being through food chain.The main purpose of this study is to reveal the size of pollution caused by houeshold liquid wastes tohether with natural contamination (chromium and gypsum processes, coal bed etc.) by the drainage area of the river Pülümür and Munzur Rivers and to monitor physiological changes in fish that live in the lake water of Uzunçayır Dam Lake that are already collected water about three years.For this propose, fish samples were taken from the certain places before and after discharges of household liquid wastes to the Munzur and Pülümür Rivers, from the different points and depths of the dam lake and from just after dam wall exit and from the point where the water poured to the Keban Dam Lake with the ecotoxicological analysis on the sampled fish, quality of the river and lake water were determined and the dimension of pollution size were exposed. To reveal the effects of the pollution on the living elements in the river and lake, in fish samples the changes in some enzimatic (süperoxide dismutase, catalase, Glutathione peroxidase) and non-enzymatic antioxidant (glutathione) level were determined. Malondialdehyde levels were analyzed.Our studies have shown that the antioxidant defence system of fish could be used as biomarkers of exposure to aquatic pollutantsKey words: Water Quality, Fish, Antioxidant Defence System, Uzunçayır Dam Lake