Hasangazi (Pülümür-Tunceli) krom işletmesinin çevresel etkileri

Abstract

Hasangazi Krom İşletmesinin bulunduğu alan ve çevresindeki mevcut ve olası çevresel risklerinin belirlenmesi ve belirlenen çevresel riskler için çözüm önerilerinin üretilmesi bu tez çalışmasının amacını oluşturmaktadır. Bu amaçla; İşletme yapılan saha ve civarının doğal jeolojik yapısı, işletilen krom cevheri ve yan kayacının mineralojik-kimyasal özelliği, yağışlı ve kurak dönem sonrası, cevher pasası, dere sedimenti ve bahçe toprağının mineralojik ve kimyasal bileşimi, dere sularının arazi-laboratuarda fiziksel ve kimyasal bileşimi belirlenerek Tunceli ilinde konu ile ilgili ilk bilimsel veriler bu tez kapsamında elde edilmiştir. Hasangazi krom işletmesinin bulunduğu alanda Kretase yaşlı ofiyolitik ve metamorfik kayalar ile Miyosen yaşlı volkanik ve volkanoklastik kayalar yer almaktadır. Cevher Kretase yaşta olduğu düşünülen ofiyolitik kayaların içinde birbirinden bağımsız mercek veya şekilsiz kütleler halinde bulunmaktadır. İşletmeye esas cevher minerali kromit, gang minerali ise olivin (forsterit) ve serpantin (krizotil) dir. Dere sedimentleri kimyasal analizlerinin istatistiksel değerlendirmesinde yağışlı dönem sonunda özellikle Cr ve Ni arasındaki çok kuvvetli pozitif ilişkinin, Ni ile Mg arasındaki doğru yönlü tam ve Cr ile Mg arasındaki çok kuvvetli pozitif ilişkinin varlığı; Ni ve Mg?un kaynağının Cr yatağı ve ilişkili yan kayacı olduğunu göstermiştir. Bu sedimentler Birleşik Devletler Çevre Koruma Ajansının (USEPA) belirlediği sediment kalite kriterlerine göre Cr ve Ni?ce kirletilmiştir. İşletme alanındaki Dikilitaş dere ve işletme alanı dışındaki Hasangazi dere suyunda arazide yerinde yapılan ölçümler ve alınan örneklerin laboratuardaki analizlerinden, işletme alanından drene olan suyun bazik karakterli yani çözücü değil çökeltici olması nedeniyle, Zn ve Pb hariç birçok element açısından ağır metal yükü az, Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği?ne göre I. sınıf kıta içi su özelliğindedir. İşletme alanındaki iki istasyonda Pb, örneklemenin yapıldığı tüm istasyonlarda ise Zn bakımından sırasıyla II ve III. sınıf kıta içi su kalitesinde olup, kirlenmiştir. Çalışma alanı ve civarında ekosistemin korunması ve sürdürülebilir gelişmenin sağlanabilmesi için ilgili kurumların gerekli tedbirleri aldırması benzer araştırmaların desteklenmesi ve devam ettirilmesi büyük önem arz etmektedir.

The aim of this thesis is to determine current and potential environmental risks of the area of Hasangazi Chromite Mine and surroundings and to produce solutions for determined environmental risks. The first scientific data on the subject in the province of Tunceli were obtained within this thesis, with determination of natural geological structure of study area and surroundings and mineralogical-chemical characteristics of operated chromite ore and wall rock; after wet and dry periods mineralogical-chemical composition of creek sediment, ore's mining waste, garden soil and the creek water's physical and chemical composition at field laboratory. There are cretaceous old ophiolitic and metamorfic rocks with miocene old volcanic and volcanoclastic rocks in Hasangazi Chromite Mine?s area. The ore is found into ophiolitic rocks which thought to be at cretaceous age in case of amorphous masses or lens independent of each other. Operated ore mineral is chromite, gangue mineral is olivine (forsterite) and serpentine is (chrysotile). At statistical evaluation of chemical analysis of stream sediment; at the end of the wet period especially, very strong positive relationship between Cr and Ni and the presence of right way full relationship between Ni and Mg and very strong positive relationship between Cr and Mg have shown that the source of Ni and Mg is Cr and relevant wall rock. These sediments are contaminated by Cr and Ni according to criteria set by USAEPA. Based on the evaluations of in situ measurements and laboratory analysis of water samples taken from Dikilitaş creek in the study area and Hasangazi creek located outside of the study area; the drained water from the study area is an alkaline character, that means that it is flocculant, not solvent. This water contains very low level of heavy metals but Zn and Pb which are also below prescribed guidelines that this water can be classified as a first class inland water according to National water pollution control regulation. At two stations in study area in point of Pb and at all others stations sampled in point of Zn, it classified second and third class inland water, respectively. It is crucial that conservation of study area's and surrounding's ecosystem and ensure sustainable development and maintain and taking necessary measures by relevant institutions.