2587-2588 numaralı (h. 1247/ m. 1832) Harput Sancağı Arapgir Kazası Müslüman- gayrimüslim nüfus defterlerinin trankripsiyonu ve karşılaştırmalı değerlendirmesi

Abstract

İmparatorluk özelliğine sahip olan Osmanlı'da yürütülen nüfus hizmetleri, geçmişten günümüze kadar devam eden uzun bir tarihi serüvene sahiptir. Osmanlı Devletinin kuruluşundan itibaren asker toplamak ve vergi almak amacıyla belirli aralıklarla tahrir yapılmış ve çeşitli kayıtlar tutulmuştur. Osmanlı'da modern anlamdaki nüfus hizmetleri, 1831 nüfus sayımından sonra Dâhiliye Nezareti bünyesinde Ceride-i Nüfus Nezareti ve bu işleri Sancaklarda yürütecek Defter Nazırlıklarının kurulmasıyla başlamıştır. 1831 tarihinde yapılan ilk genel nüfus sayımından sonra 1844, 1852, 1856, 1866, 1881, 1882 ve 1905 gibi değişik tarihlerde bölgesel veya genel nüfus sayımları yapılarak, kayıtların güncel tutulmasına önem verilmiştir. Osmanlı Devleti'nin XIX. Yüzyıldaki toplumsal, siyasal ve ekonomik tarihini büyük ölçüde nüfus ve nüfus hareketleri belirlemiştir. Nüfus defterleri tutuldukları yerlerle ilgili olarak başta mahalle ve köy isimlerini vermek suretiyle, idari yapılanmayı, erkek nüfusun sayısını ve askerlik durumlarını, vergi mükelleflerini, doğum ve ölüm tarihlerini, kullanılan isim ve lakapları ortaya koyması açısından büyük önem taşırlar. Bu bilgilerin bulunduğu 02587 ve 02588 numaralı Harput Sancağı Arabgir Kazası Müslüman ve gayrimüslim defterleri hicri 1247 Miladi 1832 tarihli nüfus istatistiklerini içerir. Defterdeki bilgiler nüfus, yaş, lakap, meslek, yer değişikliği, vergi, fiziksel engel durumu gibi başlıklar halinde tablolar halinde tasnif edilmiştir. Elde edilen bilgiler üzerinden dönemin demografik, ekonomik ve sosyal yapısı hakkında birçok sonuca ulaşılmıştır.Anahtar Kelimeler: Arabgir, Harput, Nüfus, Nüfus Sayımı, Asker, Vergi

Civil services carried out in the Ottoman which had the characteristics of an empire has an historical adventure from ongoing from the past to today. Since the establishment of the Ottoman Empire, censuses were made and various records were kept to recruit soldiers and collect taxes. Civil services in the modern sense started in the Ottoman with the establishment of Ministries of Registration to carry out these services in the Districts and Ministry of Civil Registry within Ministry of Internal Affairs after the population census of 1831. After the first general population census made in 1831, regional and general population censuses were made in various dates such as 1844, 1852, 1856, 1866, 1881, 1882 and 1905, and care was taken to keep the records up-to-date.Social, political and economic history of Ottoman State in 19th Century was mostly defined by population and population movements. Civil registers carry a great importance in terms of revealing administrative structure, number of male population and military service statuses, tax payers, birth and death dates, used names and nicknames by means of providing neighborhood and village names regarding where they are kept.Registers of Muslims and non-Muslims for Harput District Arabgir Township numbered 02587 and 02588, which contains these information, includes population statistics dated hegira 1247 and Gregorian 1832. The information in the registry are classified as tables under the titles such as population, age, nickname, profession, change of address, tax, physical disabilities. Many results were obtained about the demographical, economic and social structure of the period.Key Words: Arabgir, Harput, Population, Population Census, Soldier, Tax