Karayolu taşımacılığı optimizasyonu (Veri zarflama analizi ile Mersin ilinde uygulama)

Abstract

Lojistik faaliyetler ve bunlara dayalı maliyetler çok önemli bir yer tutmakta ve rekabetgücünün anahtar rolünü üstlenmektedirler. Hammadde temininin ve üretim aşamalarının birbirineçok yakın tutarlarda seyrettiği ticarette, başta nakliye olmak üzere tüm lojistik faaliyetlerin çok iyiyönetilmesi ve maliyet azaltma çabalarında odak noktaya oturtulması uygun bir yaklaşım olacaktır.Bu çalışmada kullanılan Veri Zarflama Analizi (VZA), çok kriterli karar verme yöntemleriarasında son derece yaygın bir kullanım alanı bulmuştur. Her türlü mal ve hizmet üretimifaaliyetleri göz önüne alındığında, artık tek bir girdi kullanarak tek bir çıktı üretimi yapılmadığıgörülecektir. Üretim aşamalarının çoklu girdi ve buna mukabil çoklu çıktı ile tanımlandığıgünümüzde, karar birimlerinin etkinliklerinin belirlenmesinde kullanılabilecek en uygunyöntemlerden biri de VZA'dır. VZA, farklı ölçü birimleriyle tanımlanan girdi ve çıktıları, ayrı ayrıağırlıklandırmak ve aynı formülde yer vermek suretiyle hesaplama yapan ve karar birimlerine 0,00– 1,00 (veya 0 ile 100) arasında skor vererek etkinliklerini hesaplayan bir çok kriterli karar vermeyöntemidir. Yöntem ayrıca etkin olmayan karar verme birimlerine referans kümesi sağlamakta veetkin olabilmeleri için gerekli önerileri de beraberinde ortaya koyabilmektedir.Bu kapsamda çalışmanın birinci bölümünde temel lojistik kavramlara ilave olarak, lojistikmaliyetler arasında en önemli yeri oluşturan ve çalışmanın temelini oluşturan taşımacılık ve nakliyesektörü hakkında genel bilgilere yer verilmiştir.İkinci bölümde temel etkinlik modelleri ve bu çalışmanın esası olan VZA yöntemi tanıtılmış,yöntemin uygulama alanları, uygulama aşamaları ile güçlü ve zayıf taraflarından bahsedilmiştir.Son olarak çalışmanın üçüncü bölümünde Türkiye için önemli bir lojistik üs kabuledilebilecek Mersin ilinde faaliyet gösteren nakliye firmalarının, belirlenen temel girdi ve çıktıgöstergeleri ele alınarak etkinlikleri hesaplanmış ve bir etkinlik sıralaması oluşturulmuştur. Ölçümsonrasında tam etkinlik skoru alamayan karar birimleri için, etkinliklerini artırabilmeleri yönündeönerilerde bulunulmuştur.Anahtar Kelimeler: Veri Zarflama Analizi (VZA), Etkinlik, Ulaştırma, Nakliye.

Logistics activities and the costs based on them have a very important place and they play akey role in competition power. In trading, where the supply of raw materials and production stagesare closely aligned, it would be a suitable approach to focus on all logistics activities, especiallytransportation, and to focus on cost reduction efforts.Data Envelopment Analysis (DEA) used in this study has found a very common use amongmulti-criteria decision making methods. When all kinds of goods and services production activitiesare taken into consideration, it will be seen that no single output is produced using a single input.One of the most suitable methods that can be used to determine the activities of decision unitstoday is the DEA, which is defined by multiple inputs and corresponding multiple outputs. VZA isa multi-criteria decision-making method that calculates inputs and outputs defined by differentmeasurement units, weighting them separately and assigning them in the same form and calculatingtheir activities by giving scores between 0,00 - 1,00 (or 0 to 100) to decision units. The method alsoprovides a reference set of ineffective decision-making units and can provide the necessaryrecommendations to be effective.Within this context, in this first part of the study, in addition to the basic logistics concepts,general information about the transportation and transportation sector which constitutes the mostimportant part of the logistics costs and constitutes the basis of the study, is given.In the second part, the basic activity models and the VZA method which is the essence ofthis work are introduced, the application areas of the method, the application phases and thestrengths and weaknesses of the method are mentioned.Finally, in the third part of the study, the activities of transportation companies operating inMersin province, which can be considered as an important logistics base for Turkey, wereevaluated by taking into account the determined basic input and output indicators and an activityranking was established. For decision-making units that did not receive a full efficacy score afterthe measurement, suggestions were made to increase their effectiveness.Keywords: Data Envelopment Analysis (DEA), Efficiency, Transportation, Shipping.