Finansal krizlerin öncü göstergeler ışığında öngörülebilirliği ve Türkiye örneği

Abstract

1970'li yılların sonları itibariyle daha sık aralıklarla kriz dönemine giren Türkiye'nin, liberalleşen dünya piyasalarına 1980 yılında ekonomisini serbestleştirerek ayak uydurma durumunda kaldığı görülmektedir. Gelişmemiş bir finansal yapının dönemin politika koşullarından etkilenerek hızlı bir şekilde serbestleşmesi, bankacılık krizlerini ortaya çıkarmıştır. Piyasaları daha esnek hale getirmek amaç edinirken, borç verenin kendisine verilen faizi minimize edememesi ve faizlerin sürekli yükselen bir ivmede olması kredi başvurularının kalitesini düşürmüştü. Borçlunun borcunu ödeyip ödememesi konusunda kesin bir sonuca varılamayacağı için, kreditörlerin düşük ve yüksek riskli projeleri ayıramaması, yanlış seçimler yapabilmelerine neden olmuştur. 1998'de Rusya'da yaşanan kriz, Türkiye'nin ihracattaki en büyük iş ortağını kaybetmesine, 1999 yılında iki büyük deprem (Gölcük ve Düzce) yaşanması can ve mal kayıplarının yanında ülkenin en önemli sanayi bölgelerinden birinin yerle bir olmasına neden olurken; 2000 yılında önce enflasyonu düşürme ile canlanılırken, sonra gelen likidite krizi ile çöküş yaşanmıştır. Tüm bu olanlar 2001 krizini olgunlaştırmıştır. 2001 yılında Türkiye Cumhuriyetinin en büyük ekonomik krizi geliyorum demişti de kısıtlayıcı önlemler bir türlü alınamamıştı. O dönemin hükümeti içinde yaşanan ciddi atışmalar ve sonucunda söylenen her bir söz piyasaların yaprak misali dalgalanmasına, Türk Lirasına karşı olan saldırılar ise zaten güçsüz ve savunmasız kalan Türkiye'nin pimini iyice çekmesine neden olmuştur.Bu çalışmanın amacı, öncü göstergeler sayesinde olası krizlerin önceden ne kadar tahmin edilebilir olabileceğinin ve bu göstergelerin krizden korunma ve krizi yönetme yollarına ne kadar ışık tutabileceğinin değerlendirilmesidir. Özellikle yükselen ve gelişmekte olan piyasa ekonomilerinde rastlanan krizlerin önüne geçilmesi tarihsel deneyimler ışığında gözden geçirilecektir; çünkü dünya piyasalarındaki önemli krizler özellikle gelişmekte olan ülkelerde görülmektedir. Bunlardan biri de Türkiye'dir. Bu bağlamda; tarihsel süreç, öncü göstergelerin krizlere çok da uzak olmayan ülkemiz için geçerli olup olmadığını anlayabilmemiz için incelenecektir. Yukarıda da görüldüğü gibi her kriz, bir olaya bağlıdır ve bunun sonucunda alınması gereken önlemlerin her birinin birer ders niteliğinde olduğu aşikârdır. Krizlere sinyal veren farklı öncü göstergeler Türkiye örneği bazında, literatüre uygun çeşitli makro ve mikro ekonomik göstergeler şekil ve grafikler ile beraber incelenecek, çeşitli çözüm önerileri sunulacaktır.Anahtar Kelimeler: Finansal Krizler, Öncü Göstergeler, Türkiye

As of the end of 1970, Turkey which was facing crises more frequently, started liberalizing its economy in the year 1980 to adapt itself to liberalized world markets. Rapidly liberalization of an undeveloped financial structure that influenced by the political conditions of the period, resulted in banking crises. While the aim was making the markets more flexible, the fact that the lenders were unable to minimize the interest rate given and that the interest rates were constantly rising so that it resulted in decrease of the quality of credit applications. Since creditors could not have a definite answer on whether the barrower will pay the debts, it was not possible for creditors to predict low and high risk projects, which led them to make the wrong choices.In 1998, with the crisis in Russia resulted to Turkey to lose its biggest partner in exports and in 1999, two major earthquakes (Gölcük and Düzce) caused the loss of life and property as well as one of the most important industrial regions of the country; In 2000, at first it was revived by lowering inflation however, then it collapsed with the subsequent liquidity crisis. All of this has matured the 2001 crisis.In 2001, the biggest economic crisis of Turkey Republic had been able to be foreseeable however, preventive measures were never taken. The government of the time, experienced serious quarrels resulted in fluctuations in the market and the attacks against the Turkish lira, which has already caused the weak and defenseless Turkey firmly pull the pin. Therefore, the historical process will be reviewed to understand whether leading indicators are valid for our country that is not so far from crises or not. As it is seen above, each crisis is connected to a situation and it is obvious that each of the preventive measures resulted from crises should be learned in order to prevent from future crises.The objective of this study is to evaluate how predictable potential crisis in advance by the help of leading indicators and how this leading indicators provide an insight on the ways of managing and avoiding from crises.Especially, Preventing from crises in rising and developing market economies will be reviewed in the light of historical experiences because the major crises in world markets are seen especially in developing countries, like Turkey.Different leading indicators that give sign to Turkey crises will be examined with the appropriate figures, graphs, and several macro and micro economic indicators and consequently, the several solution proposals and offers will be showed.Key Words: Financial Crises, Leading Indicators, Turkey