19. yüzyılın ikinci çeyreğinde Zile kaza merkezinde ekonomik ve sosyal yaşam (Temettuat kayıtlarına göre)

Abstract

Osmanlı Devleti Tanzimat dönemi ile yeni bir sürece geçmiştir. Bu dönemde birçok alanda yenilik çalışmaları yapılmıştır. Ekonomi alanında da yeniliklerin yapıldığı görülmektedir. İktisadi alanda yapılan yeniliklerin en önemlisi şüphesiz vergi alanında yapılmış olan değişikliklerdir. 19. yüzyılın ortalarına kadar eşit olmayan ve karmaşık bir düzende toplanan vergiler hem devlet hem de halk nezdinde büyük sıkıntılara sebebiyet vermekteydi. Bu duruma son vermek isteyen devlet bürokrasisi halkın geliri oranında vergi toplanması için kanunlar ve düzenlemeler yapmıştır. Oluşturulan bu yeni vergi sistemini uygulayabilmek için ülke genelinde, hane reislerinin emlak, arazi, hayvan gibi taşınır ve taşınmaz malları ile bu kişilerin varsa mesleklerinden kazancının tahriri yapılmıştır. tahrir sonuçlarının kaydedildiği defterlere temettuat defterleri denir. Ekonomik ve sosyal açıdan değerli bilgiler içeren bu defterler, Osmanlı tarihi, özellikle yerel tarih araştırmaları bakımından önemlidir.19. yüzyıl Zile kaza merkezinin sosyal ve demografik yapısını inceleyen bu çalışmanın ana kaynağı Başbakanlık Osmanlı Arşivleri'nde bulunan; BOA. ML. VRD. TMT. d. kodu ile kayıtlı olan, Zile Temettuat defteridir. Çalışmaya Zile kazasına bağlı köyler ve kaza içerisinde yaşayan aşiretler dâhil edilmemiştir. Bu çalışma ile temettaut defterinden elde edilen veriler aracılığıyla 1844-1845 yıllarında Zile kazasında yaşayan ahalinin, nüfus, din, etnik köken, lakap, isim, meslek gibi özelliklerine ait yeni bulgular ortaya konmuştur. Bunun yanı sıra kaza merkezindeki hane reislerinin sahip oldukları hayvan, tarla, bağ, bahçe, bostan gibi taşınır ve taşınmaz mallar, bu kişilerin yaptıkları meslekler, vakıflar içerisindeki rolleri, çeşitli kişilerle yaptıkları ortaklıklar ayrıca değerlendirilmiştir. Çalışmada temettuat defteri dışında döneme yakın Sivas salnameleri, konuyla ilgili çeşitli başvuru kaynakları ve kaza hakkında şu ana kadar yapılan araştırmalar da gözden geçirilmiştir. Bütün bu yönleri ile bu çalışma, genelde Osmanlı Tanzimat dönemi ekonomi politikalarına değinmektedir. Özelde ise Tokat ili yerel tarih çalışmalarında az çalışılan bir ilçe olan Zile'nin tarihine katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Anahtar Kelimeler: Zile, Temettuat, Vergi, Gelir, Tarım, Hayvancılık

Ottoman Empire took yet another turn with Tanzimat era. During this epoch, in numerous field, many reforms had been executed. Also In field of economy innovations has been seen. There is no doubt that among the financial reforms, renewal of the taxation is the one of the most important reform of era. Till mid of 19th century, non-equivalent taxation and complicated system of collecting of the tax was cause of trouble both for public and State. In order to resolve this problem and collecting the taxes according to public's income in proportion, bureaucracy of the state implemented new legal regulations and legislations. In order to properly apply the new taxation system that been created, in nationwide household heads' properties, premises, livestock, movable and immovable properties and if they have any income from their occupations had been registered. The registries that result of aforementioned works' outcome have been collected in, called `Temettuat Defteri` (Profit and Earnings Registry). Those Registries contains very important informations in economic and social contexts that are significant for Ottoman History and especially in terms of local history studies. The primary resource of this study which aims to examine,19th century Zile district center's social and demographic structure is `Zile Temettuat defteri` that has been coded in The Ottoman Archives of the Prime Ministry as; BOA. ML. VRD, TMT. d. The villages and tribes that reside in or depend on Zile district center are not included to this study.With this study, through the obtained data from `Temettuat Defteri` (Profit and Earnings Registry), between 1844-1845 new findings of Zile Distirct's inhabitant's characteristic features like; population, religion, ethnicity, cognomen, name and occupations revealed. Besides, possesses like; livestock, vineyard, orchard, truck farm, movable and immovable goods that were belongs to household heads who were living in the district center, and likewise their occupations, their status in the foundations, partnerships with various people have been separately evaluated. In this study apart from Registries, contemporary annuals of Sivas, various reference materials, and all studies that been done related to the district of Zile has been scanned. In all these aspects, this study refers to the economic policies of the Ottoman Tanzimat period in general. In particular, Tokat aims to contribute to the history of Zile, a district that is under-worked in local history Studies.Key Words: Zile, Temettuat, Tax, İncome, Agriculture, Animal Husbandry