Halveti tekkelerinin Osmanlı padişahları ve devlet ricali ile ilişkileri: Şemsiyye ve Sivasiyye

Abstract

Tasavvuf, Osmanlı dini ve sosyal tarihinin çok önemli bir parçasıdır. Hal böyleyken, Osmanlı tarihine ışık tutabilen çalışmalar içerisinde din ve dini zümreler eksenli çalışmalar nispeten azdır. Bu alan üzerinde titizlikle durulması gereken ciddi araştırmaları da beraberinde getirir. Özellikle tarîkatler boyutunda ele alındığı zaman bazı yanlar ihmal edilip bazı yanlara fazlaca ağırlık verildiği olmuştur. Bütün bunlara karşın, Osmanlı dönemi tasavvuf ve sufi camia ile ilgili açıklığa kavuşturulmamış yığınla konu mevcuttur. İşte bu çalışma da Osmanlı Devleti'nde mevcut tasavvuf camiası içerisinde en kalabalık zümrelerden biri olan Halvetîyye tarîkatının Şemsîyye kolu ve ona bağlı olan Sivâsîyye, Nûrîyye, Sûzîyye ve Şirînîyye şubeleri incelenmiştir. Birinci Bölümde; öncelikle bazı temel kavramların gerek sözlük gerekse tasavvuf literatüründeki manaları açıklanmaya çalışılmıştır. Daha sonra Halvetîyye tarikatının tarihçesi, kurucu şeyhleri, tarikat silsilesi, tarikatın kol ve şubelerinin ortaya çıkışları hakkında bilgi verilmiştir. İkinci Bölümde; çalışmanın ana konusunu oluşturan Şemsîyye kolu ve şubelerinin kurucu şeyhlerinin tasavvufi geçmişleri konu edinilmiştir. Üçüncü Bölümde; Şemsîyye, Sivâsîyye ve Nûrîyye'nin şeyh ve halifeleri tarafından Zile, Sivas, İstanbul ve Balkan'lara kadar olan Osmanlı sahasında kurulan tekkeler ve vakıfları arşiv kaynakları ışığında değerlendirilmiştir. Son Bölümde ise; kurucu şeyhlerin Osmanlı padişah ve bürokrasisiyle olan ilişkileri, Osmanlı ulemâsı ile Sivâsî şeyhleri arasında vuku bulan tartışmalar mülahaza edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Halvetîyye, Tekke, Vakıf

Mysticism is a very important part of Ottoman religious and social history. Nevertheless, studies that shed light on Ottoman history have relatively few religious and religious studies. This area brings with it serious research that needs to be meticulously studied. Particularly when it was discussed in the size of the tariqas, some sides were neglected and some sides were given more weight. In spite of all these, there is an unspecified series about mysticism and sufi community in the Ottoman period.In this study, the Shemsiyye branch of the Khalwatiyya tariqa which is one of the most crowded groups in the existing mysticism community in the Ottoman State and the branches of Sivasiyye, Nûrîyye, Suziyye and Şiriniye connected to it were examined. In the first part; first of all, some basic concepts in both lexicography and Sufi literature have been explained. Then, the history of the Khalwatiyya order, the founding sheikhs, the order of the sect, the emergence of branches and branches of the sect were given. In the second part; the main subject of the study is the mystical histories of the founding sheikhs of the Shemsiyye branch and its branches. In the third part; the dervish lodges and foundations established by the sheikhs and caliphs of Shemsiyye, Sivasiyye and Nûrîyye in the Ottoman area from Zile, Sivas, Istanbul and the Balkans were evaluated in the light of archival sources. In the last section; the relations between the founding sheikhs and the Ottoman sultanate and the bureaucracy and the discussions between the Ottoman ulama and Sivâsî sheikhs were considered. Key Words: Ottoman State, Khalwatiyya, Dervish Lodge, Foundation