Çevre hakkı ekseninde Türkiye`de anti nükleer hareketler

Abstract

Endüstrileşme, kentleşme, teknolojik gelişme sonucu çevre sorunları baş edilemeyecek boyutlara ulaşmış ve insanların sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı anlamına gelen çevre hakkı ortaya çıkmıştır. Çevre hakkının dayanağını oluşturmak üzere çeşitli uluslar arası, ulusal yasal ve yönetsel düzenlemeler yapılmış, resmi kurum ve kuruluşlardan bağımsız, kar amacı gütmeyen, gönüllülük ve katılım esaslarına dayanan sivil toplum kuruluşları oluşturulmuştur.Son yıllarda Türkiye'nin gündeminde sıkça yer alan nükleer enerji santrali projelerine karşı, sivil toplum kuruluşlarının çeşitli gerekçelerle itirazları bulunmaktadır. Bu çalışmanın amacı, çevre hakkından hareketle, Türkiye'de çevre hakkının ne seviyede gerçekleştiğini nükleer enerji santrallerinin kurulmasına tepki gösteren toplumsal hareketler üzerinden tartışmaktır.Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde çevre hakkı kavramı tüm yönleriyle ele alınmış, ikinci bölümde çevre hakkının hukuki dayanaklarına yer verilmiştir. Üçüncü bölümde ise anti nükleer eylem ve faaliyetlerde bulunan sivil toplum kuruluşlarıyla çalışmanın amacını kapsayan mülakatlar yapılmıştır. Alan araştırması sonucunda nükleer santrallere karşı mücadele veren toplumsal hareketlerin eylem ve faaliyetlerinin başarısının sınırlı bir düzeyde kaldığı görülmüştür. Nükleer enerjiye yönelik kararların merkezi otoritelerce tek taraflı alınması, STK'ların ve bölge halkının sürece dâhil edilmemesi, STK'ların kendi aralarında yaşadıkları fikir ayrılıkları, STK'ların başarısını etkileyen en önemli olumsuz faktörlerdir. Öte yandan, önümüzdeki yıllarda nükleer enerji santrallerine yönelik tepkilerin, STK'ların eylem ve faaliyetlerinin de artarak devam edeceği gözlenmiştir.

Environmental problems reached unendurable dimensions as a result of industrialization, urbanization, technological development and environmental right revealed that means that humans have a right to live in a healthy environment. Several international, national legal and administrative regulations have been made to form basis of environmental right, and non-governmental organizations (NGOs) which are independent from public bodies and institution, which are non-profit making and based on voluntariness and participation basis have been created. Recently, there are some objections of non-governmental organizations due to several reasons against nuclear power plant project which is the topical issue in the agenda of Turkey. Purpose of this study is to discuss the realization level of environmental right in Turkey through social movements which reacted to the establishment of nuclear power plants. Study consists of three parts. The concept of environmental right has been discussed in all its parts in the first part and legal basis of environmental right was included in the second part. And in the third part, interviews including the aim of study, have been made with non-governmental organizations who are involved in anti –nuclear actions and activities.As a result of field study, it has been seen that achievement of actions and activities of social movements struggling against nuclear power plants was limited. Taking decisions for nuclear power unilaterally by central authorities, exclusion of the NGOs and local community in process, disagreements between the NGOs are the most significant factors which influence achievement of the NGOs. On the other hand, it has been observed that reactions against nuclear power plants, actions and activities of the NGOs shall increasingly continue in the coming years.