Türkiye`de elektrik sektörü özelleştirme politikalarının elektrik tüketimi ile ekonomik büyüme ilişkisine etkileri

Abstract

Ülke ekonomilerinin büyümeleri üzerinde enerjinin yadsınamaz bir girdi olarak kabul görmesi enerji ile büyüme arasındaki ilişkinin hangi yönde ve ne oranda birbirini etkilediği açısından önem arz etmektedir. Bu önem ülkelerdeki politika yapıcılara ise enerjinin özelleştirilmesi gibi bazı kararlar almaya itmiştir. Bu çalışmanın amacı; Türkiye'de enerji alanında özelleştirme öncesi ve sonrası gerçekleşen elektrik tüketimi ile iktisadi büyüme arasındaki ilişkilerin karşılaştırılması yapılarak hangisinin büyüme üzerinde daha etkin rol oynadığının ekonometrik analizler yardımıyla ortaya konulmasıdır. Bu amaç doğrultusunda Türkiye'de elektrik enerjisi sektörünün özelleştirilme sürecine değinilerek dönemsel olarak üç model kapsamalanıolarakoluşturuldu. İlk modelde Türkiye'de 1975-2016 yılları arasındaki elektrik tüketimi ve iktisadi büyüme arasındaki ilişkiler `zaman serisi` ekonometrisi yöntemlerikullanılarak analiz edilmiştir. İkinci modelde elektrik enerjisinin proje olarak uygulamaya konulduğu ve özelleştirme kapsamına alındığı tarihe kadar olan 1975-2004 yılları arası incelenmiştir. Son modelde ise elektrik enerjisinin özelleştirilmesi sürecinin başlangıcı olarak milat alınan`Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Stratejisi Belgesi'nin` yayımlandığı 2004'ten 2016 yılına kadar olan sürecin ekonomik büyümeye etkileri zaman serisi ekonometrisi yöntemleri kullanılarak analiz edilmiş ve anılan dönemlerin karşılaştırılması yapılmıştır.Elde edilen bulgular ışığında 1975-2016 ve 1975-2004 yıllarını içeren dönemlerde uzun dönem için elektrik tüketiminin büyüme üzerinde etkili olduğu; 2004Q1-2016Q4 dönemi için ise gerçekleştirilen özelleştirme programının büyümeden elektrik tüketimine doğru bir değişim yarattığı sonucunaulaşılmıştır.Elektrik enerjisi sektörünün her ne kadar özelleştirilmesinin net bir tarih ile ayrımı kolay yapılamasa da ulaşılan bu sonuçlar bir başlangıç noktası olarak alınan 2004 yılından sonraki özelleştirme reformu etkinliğinin iktisadi büyüme üzerinde etkisinin olup olmadığının anlaşılması açısından devletçe yapılan reform ve planlamaların yerinde olup olmayacağına dair politika yapıcılara ön bilgi ve yön vermesi açısından pilot olabilecek konumdadır.

The acceptance of energy as an undeniable input on the growth of national economies is important in terms of the direction in which and how much the relationship between energy and growth affect each other. This urged policymakers in countries to take some decisions, such as privatization of energy.The purpose of this study is to make a comparison of the relationship between the electricity consumption that took place in Turkey pre and post privatization in the field of energy and economic growth, as well as to put forward through econometric analyzes which one plays a more effective role in growth. In line with this purpose, three periodic models were created with reference to the privatization process of electrical energy sector in Turkey. In the first model, the relationship between electricity consumption and economic growth in Turkey between the years of 1975-2016 were analyzed using `time series` econometric methods. In the second model, the period between 1975 and 2004 was examined, through which electrical energy was implemented as a project and taken into the scope of privatization. In the last model, the effects of the period from 2004 – the year when `Electricity Energy Sector Reform and Privatization Strategy Document` was published, which is considered as the milestone of the process of privatization of electrical energy – to 2016 on economic growth were analyzed by using time series econometric methods and comparison of these periods was made. In light of the findings obtained, it was found that electricity consumption was effective on long-term growth in the periods between 1975-2016 and 1975-2004, while it was concluded that the privatization program realized after 2004Q1-2016Q4 has created a change from growth to electricity consumption. Although the privatization of the electricity sector cannot be easily distinguished by a clear date, the results of this study can serve a pilot role for giving preliminary knowledge and direction to policy makers as to whether government reforms and plans will be in place in terms of understanding if the privatization reforms after 2004, which is taken as the starting point of privatization, had an impact on economic growth.