Ar-ge ve tasarım merkezlerinde muhasebe ve vergi uygulamaları

Abstract

Üzerine rekabet stratejileri ve kavramlar geliştirilen teknoloji odaklı üretimi gerçekleştirebilmek için Ar-Ge faaliyetleri son derece önem arz etmekte olup, ülkelerin ve işletmelerin merkeze aldığı bir konu olmaktadır. Öyle ki Ar-Ge harcamalarının ülkeler bazında yapılan istatistikî verileri ülkelerin gelişmişlik düzeyi ile ilişkilendirilmektedir. Türkiye'de de katma değeri yüksek, ekonomik büyümeyi hızlandıracak bir üretim şekli için Ar-Ge faaliyetlerine ağırlık verilmesi gerekliliği üzerine; daha önce Ar-Ge faaliyetlerine yönelik yapılan düzenlemelere ek olarak 2008 yılında 5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun çıkarılmıştır. İlgili kanun ile Türkiye'de Ar-Ge ve yenilik projelerinin yürütüleceği Ar-Ge merkezi kavramı oluşturulmuş ve özel sektör tarafından bu merkezlerin kurulmasını özendirecek teşvik unsurları getirilmiştir. Devam eden süreçte 2016 yılı itibariyle 5746 Sayılı Kanuna tasarım merkezi ve tasarım faaliyeti kavramları eklenmiştir. İşletme bünyelerinde yerini alan Ar-Ge ve tasarım merkezlerinde yürütülen Ar-Ge ve inovasyon faaliyetlerine yönelik mali nitelikteki işlemler ile 5746 Sayılı Kanun kapsamında tanınan teşviklerin vergi yansımaları, bu merkezlere dönük muhasebe uygulaması ihtiyacını da beraberinde getirmiştir. Yapılan literatür taramasında bu merkezlerde yürütülen projeler ile ilgili muhasebe ve vergi uygulamalarının parça parça incelendiği tespit edilmiştir. Bu tez çalışmasının amacı; Ar-Ge ve tasarım merkezlerine özgü teşvik unsurları ile ortaya çıkan proje maliyetlerinin işletmeye sağladığı mali destekleri de göz önüne alarak, muhasebe ve vergi uygulama süreçlerini açıklamaktır. Ayrıca, bu merkezlerde ortaya çıkan muhasebe ve vergi uygulamalarının somutlaştırılması ve işletmelerin sağlayacağı vergi ve maliyet avantajları bütüncül olarak ele alınması, çalışmayı önemli kılmaktadır. Bu amaç doğrultusunda, betimsel araştırma tekniği ve örnek olay yöntemi birlikte kullanılarak bir örnek uygulama geliştirilmiştir. Bu örnek uygulamada gıda imalat makineleri üretimi alanında faaliyet göstermekte olan bir şirkete ait Ar-Ge merkezi olduğu varsayılarak bu merkezde iki farklı projenin yürütüldüğü kurgulanmıştır. Bu projelerin ilerletilmesi esnasında ortaya çıkması muhtemel mali nitelikli durumlar, monografi halinde hazırlanmıştır. Monografinin muhasebe kayıtları Türkiye Muhasebe Standartları (TMS), Tekdüzen Hesap Planı, genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri, 5746 Sayılı Kanun ve Gelir İdaresi Başkanlığı Özelgeleri dikkate alınarak yapılmıştır. Örnek Uygulamanın sonucunda devletin Ar-Ge ve tasarım merkezine sahip işletmelere sağladığı teşvik unsurlarının, işletmeler için ciddi bir finans kaynağı olduğu ortaya çıkmıştır.

R&D activities are very important for realizing technology-oriented production on which competitive strategies and concepts have been developed, and it is a subject that countries and enterprises place at the center. In fact, the statistical data of R&D expenditures of countries are associated with the development level of the countries. Law No. 5746 on Supporting Research, Development and Design Activities was enacted in 2008 based on the fact that R&D should be focused for a production with high added value that will accelerate economic growth in Turkey. This law has created the R&D center concept where R&D and innovation projects of Turkey will be conducted and introduced incentives to encourage the establishment of these centers by the private sector. As of 2016, the concepts of design center and design activity were added to Law No. 5746. Financial transactions related to the R&D and innovation activities conducted in R&D and design centers and the tax issues related to the incentives included in the Law No. 5746 created the need for accounting applications for these centers. It has been determined in the literature review that accounting and tax applications related to the projects carried out in these centers are examined in a piecemeal fashion. This thesis aims to explain accounting and tax application processes by taking into consideration the financial support provided to the enterprise by the incentive elements specific to R & D and design centers and the project costs. Also, this study is important the concretizing of the accounting and tax practices that arise in these centers and examining the tax and cost advantages of the enterprises with a holistic approach. In accordance with this purpose, a model application was developed by using descriptive research technique and case study method together. It is assumed In this case study that a company operating in the field of food manufacturing machinery has an R&D center and that two different projects are carried out in this center. The financial issues that may possibly arise during the process of these projects are prepared in monographs. The accounting records of the monograph are entered in accordance with the Turkey Accounting Standards (TMS), the Uniform Accounting Plan, generally accepted accounting principles, provisions of Law No. 5746, and the special notices of the Revenue Administration. According to the model application results, the incentives provided by the government to enterprises with R&D and design centers are a serious source of finance for enterprises.