Sicill-i ahvâl defterlerine göre Kıbrıslı devlet memurları (1879-1909)

Abstract

ÖZETXIX. yüzyıla kadar Osmanlı idareci kadrolarını teşkil eden klasik `Kalemiye` teşkilatı, II. Mahmud Dönemi'nde başlayan ve Tanzimat Dönemi'nde dengesini bulan köklü bir sivil bürokratik reforma tâbi tutulmuştur. Bu kapsamda teşebbüs edilen konulardan birisi de devlet personel kayıtlarına bir standart getirme çabası olmuştur. Neticede 1879 yılında Sicill-i Ahvâl İdaresi teşkil edilerek Osmanlı bürokrasisinde istihdam edilmekte olan memurların meslekî nicelik ve nitelikleri standart kriterler çerçevesinde kayıt altına alınmaya başlamıştır. Sicill-i Ahvâl Defterleri adı verilen bu kayıtlar sayesinde 201 defterde toplanan yaklaşık 95 bin devlet personelinin haiz olduğu nicel ve nitel verilerine ulaşmak mümkün olabilmiştir. II. Abdülhamid Dönemi'nde tutulmaya başlanan ve memurların bir nevi özgeçmişi denilebilecek olan bu kayıtlardan elde edilen veriler sayesinde memurların hizmet dökümleri ortaya çıkarılabilmektedir. Bu defterlerde kayıtlı memurların baba adları, doğum yerleri, mensup olduklarıaile ve sülale, eğitim durumları, görev yaptıkları yerler gibi çok sayıda soruya ilaveten şahsın eserleri, ödülleri, cezaları, rütbeleri ve nişanları gibi soruların cevaplarını da almak mümkün olabilmektedir. Kıbrıs Adası'nın XIX. yüzyıl sonu ve XX. yüzyıl başındaki sosyo-kültürel durumunun tespitine katkı sağlayacağına inandığımız çalışmamızda, Sicill-i Ahvâl Defterleri esas alınarak Kıbrıslı memurlar tetkik edilmiştir. Osmanlı Arşivi'nde yer alan Sicill-i Ahvâl kayıtlarında tespit etmiş olduğumuz 151'i Müslüman, 6'sı gayrimüslim olmak üzere 157 Kıbrıslı memurun prosopografik verileri ortaya konulmuştur. Çalışmamız giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş'te Osmanlı bürokrasisi ve Sicill-i Ahvâl kaynaklarının önemi üzerinde durulmuştur. Birinci Bölüm'de; Sultan II. Abdülhamid dönemi bürokratik yapısındaki değişim, Sicill-i Ahvâl Komisyonu'nun kuruluşu ve işlevi, komisyon tarafından tutulan defterlerin mahiyeti tetkik edilmiş ve defterlerin doğru bir şekilde değerlendirilebilmesi için Kıbrıs'ın idari, iktisadi ve demografik durumundan genel olarak bahsedilmiştir. İkinci Bölüm'de; Kıbrıs Sicill-i Ahvâl Defterleri'ne göre Kıbrıslı memurların isim, lakap, unvan, sülale adı, eğitim durumları ve mesleki hayatları ele alınmıştır. Üçüncü Bölüm'de ise Kıbrıslı memurların aldığı rütbe, nişan, madalyalar ve memurlara isnat edilen suçlar ile memurlara verilen cezalar değerlendirilmiş ve değerlendirmeler tablolar halinde gösterilmiştir.Anahtar Kelimler: Osmanlı Devleti, II. Abdülhamid, Sicill-i Ahvâl,Kıbrıs, Bürokrasi.

ABSTRACTThe classical `Kalemiye` organization, which was constituted Ottoman administrative staff until the XIXth century, was subjected to a radical civil bureaucratic reform that began in the period of Mahmud II and found its balance during the Tanzimat Period. One of the issues that has been attempted in this context has been the effort to set a standard for state personnel records. As a result, in 1879, the Sicill-i Ahvâl Administration was formed and the professional quantity and qualifications of the civil servants employed in the Ottoman bureaucracy began to be recorded within the framework of standard criteria.Thanks to these records, called Sicill-i Ahvâl Books, it was possible to reach the statistics of quantitative and qualitative data, which were collected by approximately 95 thousand state personnel in 201 books.With the data obtained from these records, which started to be kept during Abdulhamid II period, and can be called as a kind of resume of civil servants, the service scheme's of the civil servants can be revealed. In addition to numerous questions about the civil servants which are already registered to the book, such as father's names, birth places, family and family members, educational statuses, places where they work, it is possible to get answers to questions such as their works, awards, penalties, ranks and orders. In our study which we believe will contribute to the determination of the socio-cultural situation of the end of the XIX. century and the beginnings of the XX. century of the Island of Cyprus, the Cypriot officers were examined on the basis of the Sicill-i Ahvâl Books.In the Sicill-i Ahvâl records that we identified, which take place in the Ottoman Archive prosopographic data of 157 Cypriot civil servants, 151 of whom were Muslim and 6 were non-Muslim, were presented. Our study consists of an introduction and three parts.In the introduction, the importance of Ottoman bureaucracy and the sources of Sicill-i Ahvâl was emphasized.In the first part; the change in the bureaucratic structure of the period of Abdulhamid II, establishment and function of the Sicill-i Ahvâl Commission and the nature of the books held by the commission was examined and the administrative, economic and demographic situation of Cyprus in general was mentioned in order to evaluate the books correctly.In the second part; according to the Cyprus Sicill-i Ahvâl Books, the name, nickname, title, family name, educational status and professional life of the Cypriot civil servants were discussed. In the third part; the ranks, orders, medals and offenses attributed to the Cypriot officers and the penalties imposed on the officers were evaluated and the evaluations were presented in tables.As a result of our study, data on various topics are presented such as the administrative institutions at the end of XIXth century and in the beginning of 20th century in Cyprus, education platforms, schools, the most used names in the island, existing dynasties in the island and the professions. Key Words: Ottoman Empire, Abdulhamid II, Sicill-i Ahvâl, Cyprus, Bureaucracy.