Bazı yerel patates (Solanum tuberosum L.) çeşitleri ve ümitvar klonların kombinasyon ıslahıyla geliştirilmesi

Abstract

Bu çalışma ile bazı ticari tescilli patates çeşitleri, yerel patates çeşitleri ve üstün özellikleri olan bazı klonlar arasında yapılan melezlemeler ile oluşturulan varyasyondan amaca uygun klonların seleksiyonu amaçlanmıştır. Araştırma, 2014-2017 yılları arasında Tokat/Artova ve Tokat/Kazova şartlarında iki aşamada yürütülmüştür. İlk aşamada belirlenen yedi kombinasyonda toplam 1 813 adet çiçekte melezleme yapılmış, bu çiçeklerden oluşan toplam 442 adet meyveden 26 418 adet melez tohum elde edilmiştir. İkinci aşamada oluşturulan melez tohumlardan fide generasyonunu takiben tarla şartlarında klonal seleksiyon aşamasına geçilmişidir. Fide generasyonunda 9 630 adet melez tohum ekimi yapılmıştır. Çıkış oranı %90.2 olmuş ve 8 683 fide şaşırtılmıştır. Elde edilen melez yumrular seleksiyona tabi tutularak 3 316 klon bir sonraki tarla generasyonuna aktarılmıştır. Birinci klonal seleksiyon aşamasında ıslahçı tercihi, bitki büyüme şekli, olum grubu, yumru kusurları, kabuk pürüzlülüğü, kabuk ve yumru iç rengi gibi fenotipik özelliklerin yanında, ocak başına yumru sayısı, ocak başına yumru verimi, ortalama yumru ağırlığı, göz ve göbek çukuru derinliği gibi özellikler incelenerek, her bir melez ailesine ait klonlarla ilgili veriler elde edilmiştir. Böylelikle birinci klonal seleksiyon aşamasında belirlenen kriterlere uygunluğundan dolayı seçilen 918 adet klonla diğer seleksiyon aşamalarına geçilmesine karar verilmiştir. Birinci klonal generasyonda ele alınan seleksiyon kriterleri korelasyon analizine tabi tutularak, özellikler arası ilişki düzeyleri belirlenmeye çalışılmıştır. Bu aşamada yumruların pazarlanabilir fenolojik özellikleri ve ıslahçı tercihleri doğrultusunda seleksiyon yapmanın güvenilir olduğu sonucu ortaya çıkmıştır.

Aim of the present study was to select clones with superior characteristics among variation created by crossing some commercial registered potato varieties, local potato varieties and some previous clone selections. The research was carried out in two stages in Tokat / Artova and Tokat / Kazova conditions between 2014 and 2017. Crossing was made on a total of 1 813 flowers in seven combinations for the first stage. A total of 26 418 hybrid true potato seeds were produced from 442 fruits formed by these crosses. At the second stage, clonal selection was started in field conditions following seedling generation. For the seedling generation, 9 630 true hybrid potato seeds were planted and 8 683 seedlings produced with an emergence rate of 90.2% were transplanted. Of these, 3 316 clones were selected and advanced to field generation. In the first clonal selection stage, data were obtained from each clone about phenotypic characteristics such as breeder preference, plant habitus, maturity group, tuber defects, skin roughness, skin and tuber flesh color as well as tuber number per hill, tuber yield per hill, average tuber weight, depth of eye and stolon end. It was decided to move to other selection stages with 918 clones selected based on criteria in the first clonal selection step. Correlation analyses were done among selection criterias used in the first clonal generation, and associations between characteristics were determined. It was concluded that selection based on breeder preferences and marketable phenotypic properties related to marketing was reliable.