Ali Sedad`ın `Kavâ`idü`t-Tahavvülât fî Harekâti`z-Zerrât` adlı eseri ve termodinamiğin Türkiye`ye girişi

Abstract

Ali Sedad Bey'in, 1883 yılında basılan kitabı; 192 sayfa, altı ana bölüm ve 25 alt bölümden oluşmaktadır. Modern bilimlerle ilgili olduğu görülen 10 alt bölüm, tezimizin birinci bölümünde ele alınmıştır. Yeni bilimlerin sonuçlarından destek alınarak; Eş'arî atomculuğu odağında yeni bir kelâmi okumanın yapıldığı diğer 15 alt bölüm ise tezimizin ikinci bölümünde ele alınmıştır. Ali Sedad Bey, kitabında, ulaşmak istediği sentezde kullanmak için termodinamik bilimine ilişkin bilgiler vermektedir. Enerjinin Korunumu Yasası ve enerji dönüşümlerin altında yatan gerçek sebebin atomların hareketi olduğu özellikle vurgulanmaktadır. Eş'arî kelâmına sıklıkla atıf yapan Ali Sedad Bey, evrendeki tüm olayların ilâhi bir gücün müdahalesi ile geçtiği düşüncesi ile termodinamik ilkeler arasında bir bağlantı kurmaktadır. Kelâmcıların evren tasavvurlarına uygun biçimde; evrenin kadim Allah ve diğer hadis varlıklar biçiminde ikiye ayrıldığını görüyoruz. Ali Sedad Bey, Allah dışındaki hadis varlıkları tamamen atomlardan oluşan maddi cisimler olarak görmektedir. Bu doğrultuda, hadis varlıkların; asla soyut olamayacaklarını ve sonsuzluk kavramlarını çağrıştıran özelliklere sahip olamayacaklarını savunmaktadır. Tezimin konusu olan kitabın yazarı, modern bilimlerin rasyonel sonuçlarının, İslami öğretiler ile örtüştüğünü ifade etmektedir. Zamanın bilimlerinden destek alarak; mütekellimlerin kadim öğretisini yeniden canlandırdığı görülen Ali Sedad Bey, yeni ilm-i kelâmın kurucusu kabul edilebilir.Anahtar Kelimeler: Ali Sedad, Termodinamik, Enerjinin Korunumu, Kelâm, Eş'arîlik, Atomculuk, Kelâm Atomculuğu, Bilim Tarihi

Ali Sedad Bey's book that was published in 1883 is comprised of 192 pages, six main chapters and 25 sub-chapters. 10 sub-chapters that are observed to be related with modern sciences are assessed in the first chapter of our thesis. Second chapter of our thesis is devoted to discuss the other 10 sub chapters of the book. In those chapters, it is seen that new kalam is read under the lens of Ash'arite atomism by benefiting from the results of the new sciences.In his book, Ali Sedad gives information on science of thermodynamics in order to use in the synthesis he intends to achieve. It is underlined particularly that the actual reason that lies underneath the Law of Conservation of Energy and conversion of energy is the movement of atoms. Ali Sedad who frequently refers to the kalam of Ash'arite, established a connection between the thermodynamic principles and the Kalam doctrine. This doctrine considers that all of the activities in the universe take place with the interference of a divine force. In parallel with the universal visions of the Kalamists, we observe that the universe is divided into two in the form of perennial God and other divine creatures. Ali Sedad considers the divine creatures, except for God, as material substances that are comprised of atoms completely. Accordingly, he claims that divine creatures may never possess characteristics that may remind of the concepts of abstractness and eternity. The author of the book, which comprises the subject of my thesis, emphasizes that the rational results of modern sciences match with Islamic doctrines. Ali Sedad, who is seen as the person who resurrected the perennial doctrine of mutakallimuns by benefiting from the new sciences of his time, can be considered as the founder of new kalam.Key Words: Ali Sedad, Thermodynamics, Conservation of Energy, Kalam,Ash'arism, Atomism, Kalam Atomism, History of Science.