Metin dışı okumalarda Yürekdede ile Padişah kitabından değerler eğitimi bağlamında yararlanma

Abstract

Dünyada bilgi teknolojileri, iletişim ve ulaşım hızla gelişirken yüzyıllardır birikerek gelen gelenek ve göreneklerde, sahip olunan ulusal değerlerde bir aşınma, evrensel durumların baskısına maruz kalma, istenilenin aksine bir değişme yaşanmaktadır. Aynı zamanda hem ulusal hem de evrensel değerlerin normlarının belirlenmemesi, öğretilememesi ve insanî değerlerin kaybolması sorunuyla karşı karşıya kalınmaktadır. Yani maddi kültür ürünleri artarken manevi kültür ürünlerinde azalma ve doğal olarak kültür terazisinde bir dengesizlik oluşması sorunuyla karşı karşıya kalınmaktadır. Maddi kültür ile manevi kültür arasındaki bu uçurumun oluştuğunu görenler eğitim yoluyla farkın kapatılması ve tekrar eski duyguların yeşertilmesi için programlar üretmişlerdir. Bu programlara da değerler eğitimi adı verimiştir. Dostluk, dürüstlük, sabır, sevgi, vatanseverlik gibi aslında ailede ve kendiliğinden gelişen duygular yakın zaman dilimi içinde okullarda öğretilmeye başlanmıştır. Artık günümüzde okul hayatı, sırf bilgi aktarımının gerçekleşmesinden ziyade bilgiyle değerlerin harmanlandığı, öğretimle eğitimin kaynaştırıldığı bir süreç olarak tasarlanmaktadır. Dil ve kültür ilişkisi göz önünde bulundurulduğunda dil eğitimi, değerler eğitimi açısından oldukça önemli hale gelmektedir. Zira öğrencilere önerilen her metin, öğretilen her bir kelime kültürel bir kodun izlerini taşımaktadır. Bu yüzden dil eğitiminde kullanılan metinler sadece kelime öğretimi veya bir dil becerisinin geliştirilmesi için seçilmemelidir. Bu metinler dil eğitimini gerçekleştirirken aynı zamanda değerleri de öğretmelidir. 2005 yılından itibaren yürürlüğe giren tematik eğitim de bu anlayışa uygun olarak gerçekleştirilmektedir. Temaların adları bile incelendiğinde bu durum açıkça gözlemlenebilir. Örneğin Atatürk teması Türk büyüklerini ve tarihini, Birey ve Toplum teması gelenek ve görenekleri, Değerlerimiz teması mühim durum ya da olguları, Güzel Ülke Türkiye teması vatanseverliği, Millî Kültür teması maddi ve manevi üretimlerimizi, Sevgi teması canlı ve cansız varlıklara karşı merhametli ve empati yaparak davranmayı öğretmek üzerine kuruludur. Ancak bu duygu ve durumları okul sıralarında okutulan kitaplarla gerçekleştirmek ya çok zordur ya da çok sınırlıdır. Bunlar okul dışında desteklenmesi gereken öğrenmelerdir. Bu destek ailede, sokakta büyükler aracılığıyla yapılabilir. Ancak bu denetimsiz ve gelişi güzel öğrenmelere neden olabilir. Bunu engellemek ve eğitimin öngördüğü biçimde ilerlemek için öğrencilere okulda öğrendikleri değerler doğrultusunda hazırlanmış metinleri okumaları tavsiye edilmeli ve bu okumalar takip edilmelidir. Böylece kendini ifade edebilen, güzel konuşabilen, kendine güvenen kişiler yetiştimeyi amaçlayan Türkçe dersi hem bu amaçlarına hem de Milli Eğitim Bakanlığının öngördüğü değerlerin öğretimine hizmet etmiş olur. Öğrenciler hem okuma yoluyla sahip oldukları söz dağarcığını zenginleştiriler hem de yeni bilgileri/değerleri bazen örtük bazen de bilinçli olarak öğrenirler. Değerler eğitimi açısından hem okuldaki dersler esnasında hem de okulda öğrenilenin pekiştirilmesi sürecinde kullanılabilecek metinlerden birisi de Yürekdede ile Padişah adlı çocuk kitabıdır. Kitap, `Bir varmış bir yokmuş.` cümlesiyle başlar. Eşeğini kaybeden Yürekdede, pazardan küçük deve satın alır. Her yıl çıktıkları yaylaya gitmek üzere hanımı Ayşe Nine ile yola çıkarlar. Az giderler, uz giderler, dere tepe düz giderler. Konakladıkları yerde atlılar çıkar karşılarına. Onları doyurmak için `bir güzel söz, bir sevgiye` aldığı deveciğini keser Yürekdede. Padişahın atlıların arasında olduğunu farkedemezler. Bu kafilede en saygı gösterilen (padişah) kişi Dede'nin Cuma günü şehrin camisinde Padişah'a dileğini bildirmesini söyler. Karanlık basmadan teşekkür ederek ayrılırlar. Cuma günü şehrin camisinde hütbeyi dinleyen Dede, birşey dilerse Allah'tan dilemesi gerektiğini anlar ve padişahla görüşmeden döner. Dönüş yolunda başına gelenlerin anlatıldığı bu ilk metin aynı zamanda kitaptaki ilk hikayedir. Bunu, Hz. Süleyman'la Kirpi ve Köyümüze Yağdi Karlar hikayeleri izlemektedir. Bu masalsı hikayeler adalet, aç gözlü olmama, konukseverlik, vatanperverlik, empati kurma, büyüğe hürmet gibi temel değerlerimizi metnin bazen arka planında bazen de göstere göstere dile getirilmesine öğretilmesine yardımcı olabilecek niteliktedir. Bu çalışma, kitabın hangi parçalarının hangi değerlerin eğitiminde kullanılabileceğine odaklanmıştır.

While information technologies communication and transportation are developing instantly in the world, there is erosion in traditions improving centuries in national values. There is an exposition to pressure of universal stations. İt is exposed to a variation that is not expected. Problems are also come across: national and universal norms of values are not determined and taught. Values of humanity lost. While materialistic culture values are increasing, moral culture values are decreasing; naturally balance of culture loses its possessions. Those who are aware of the cliff between materialistic and moral culture put forward programs to decrease the variation via education. And they also put forward programs to liven up old emotions. These programs re called as 'education of values'. Values like friendship , honesty, patience , love, patriotism that exist spontaneously have been started to be taught in schools recently . From now on school life is designed as a place that information and values are blended. From this point of view schools don't give just information. When we consider the relationship between language and culture, language education is important for education of values. All texts and words taught to the children contain the prints of cultural codes. So the texts used in language teaching shouldn't be chosen for just teaching a word or teaching to develop language ability. While the texts give the language education they should also teach the values. Thematic education become valid since 2005 is carried to according to this method When we consider the names of the themes we can observe the mentioned principle. For example the unit of ATATÜRK teaches Turkish history and Turkish people .the unit 'individual and community 'teaches traditions , the unit of values teaches important stations and facts, the unit ' beautiful country Turkey 'teaches patriotism, the unit 'national culture' teaches materialistic and moral crops. The 'love' unit teaches to act emphatically and mercifully .But it is difficult to teach these emotions with the books distributed in schools . they should also be supported in real life .İt can be true in the family with the help of family members .But it can cause spontaneous learning's . To avoid spontaneous learning we should advise students to read the texts prepared with the aim of mentioned values. Thus Turkish lesson aiming to teach self-confident students, aiming to teach students expressing themselves can be taught both according to purposes above and according to values that Ministry of education follows. Students can both increase their word capacity by reading and can learn new information and values consciously and spontaneously. The book 'Yürekdede and Padişah' contains the texts of education of values. With the help of the book students can improve their leanings acquired in schools. Book starts with the sentence 'bir varmiş bir yokmuş'. Yürekdede losts his donkey and buys a camel. Every year he goes their village with his wife 'Ayşe Nine'. They see brigands there he cuts his camel to satisfy the brigands. he and his wife aren't aware of the Padişah among the brigands . Padişah says him that he should say his wish to the padişah in the mosque on Friday. But he doesn't want to say his wish on Friday because he believes that only god can give what people want. This is the first story in the book. Hz. Süleymanla Kirpi and Köyümüze Yağdi Karlar follow the rest. These stories contain the values like justice , not being greedy , hospitality , patriotism, empathy .This work is focused on which parts of book can be used for the education of mentioned values