6.sınıf sosyal bilgiler ders kitabında önerilen edebi ürünlerin öğrenme alanlarında yer alan değerler açısından incelenmesi

Abstract

Son yıllarda dünya genelinde daha çok önem verilen toplumsal değerler, birçok yöntemle öğrencilere kazandırılmaktadır. Edebi ürünler de toplumsal değerlerin öğrencilere kazandırılmasında etkili ve önemli araçlardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada 2018 - 2019 eğitim öğretim yılında 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında önerilen edebi ürünlerin öğrenme alanı içerisinde kazandırılması arzu edilen değerleri ne düzeyde içerdiklerini ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini Millî Eğitim Bakanlığı tarafından önerilen edebi ürünler oluşturmuştur. Araştırmanın örneklemini ise 2018-2019 yılında 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında önerilen 6 kitap oluşturmaktadır. Araştırmada model olarak nitel araştırma yöntemlerinden fenomenolojik yöntem kullanılmıştır.Araştırmada veriler analiz edilirken ise içerik analizi tekniği kullanılmıştır. İncelenen kitaplar okunduktan sonra, öğrenme alanında verilmesi planlanan değerlerin geçtiği bölümler tespit edilmiştir. Daha sonra bu bölümler ilgili değerler çerçevesinde analiz edilmiştir.6. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabındaki öğrenme alanları ve değerler şu şekildedir: Birey ve toplum öğrenme alanında önerilen `Sol Ayağım` kitabında `Dayanışma ve Yardımseverlik` değeri, kültür ve miras öğrenme alanında tavsiye edilen `Peygamberimizin Hayatı` ve `Alparslan Çift Başlı Kartallar` kitaplarında `Kültürel Mirasa Duyarlılık` değeri, bilim teknoloji ve toplum öğrenme alanında tavsiye edilen `Denizler Altında 20.000 Fersah` kitabında `Bilimsellik` değeri, üretim, dağıtım ve tüketim öğrenme alanında tavsiye edilen `Başarı Öyküleri` kitabında `Vatanseverlik, Doğal Çevreye Duyarlılık ve Sorumluluk` değerleri, etkin vatandaşlık öğrenme alanında tavsiye edilen `Çanakkale'nin Kadın Kahramanı Safiye Hüseyin` kitabında ise `eşitlik` değeri incelenmiştir. İnsanlar, yerler ve çevreler ile küresel bağlantılar öğrenme alanlarında ise edebi ürün önerisinde bulunulmamıştır. Ancak bu öğrenme alanlarının değerleri olan vatanseverlik, doğal çevreye duyarlılık ve kültürel mirasa duyarlılık değerleri önerilen kitaplar aracılığı ile incelenmiştir. Yapılan analizler sonucunda; `Sol Ayağım` kitabında `Yardımseverlik ve Dayanışma` değerinin yanında aile birliğine önem verme değerinin de verilebileceği sonucuna ulaşılmıştır. `Peygamberimizin Hayatı` kitabında `Kültürel Mirasa Duyarlılık` değerine ait unsurlara yer verildiği gibi bu değere ek olarak; Dayanışma, Yardımseverlik, Saygı, Sevgi, Hoşgörü, Adil olma ve Dürüstlük` gibi değerlerin de verilebileceği sonucuna varılmıştır. `Alparslan Çift Başlı Kartallar` kitabında da `Kültürel Mirasa Duyarlılık` değerine ait bulgular yer almaktadır. Buna ek olarak `Vatanseverlik, Yardımseverlik, Dayanışma, Sorumluluk, Saygı, Hoşgörü, Misafirperverlik ve Bağımsızlık` değerleri de bu roman aracılığıyla öğrencilere kazandırılabilir. `Denizler Altında 20.000 Fersah` kitabı `Bilimsellik` değerini vermek için kullanılabilir. `Başarı Öyküleri` adlı kitapta öğrenme alanında yer alan `Vatanseverlik, Doğal Çevreye Duyarlılık ve Sorumluluk` değerine ait bulgular bulunmakla birlikte kitapta yer alan tüm hikâyelerin hepsinde bu değerlere rastlanmamaktadır. `Çanakkale'nin Kadın Kahramanı Safiye Hüseyin` kitabı `Eşitlik` değerini çok fazla vurgulamamakta, cinsiyetçi bir dil kullanarak daha çok eşitsizliği örtük söylemde pekiştirmektedir. Fakat `Vatanseverlik` vurgusu çokça yapılmaktadır.Çalışmanın sonunda `Alparslan Çift Başlı Kartallar` ve `Peygamberimizin Hayatı` kitaplarının okunabilirliğinin ilgili yaş ve sınıf düzeyinin biraz üstünde olduğu, iki kitapta da bilinmeyen kelime ve ağır dil kullanımının öğrencilerin kitapları içselleştirmesini ve bahsedilen değerleri kazanabilmesini zorlaştırabileceği söylenebilir. Bunun yanında kitapların içerikleri düzgün olmakla birlikte sade bir dille ve öğrenci seviyelerine uygun kelime seçimleriyle değerleri kazandırmada daha etkili olacağı düşünülmektedir.Bu çalışma ortaokul sosyal bilgiler dersinde okutulan ders kitaplarında önerilen edebi ürünlerin öğrenme alanlarındaki değerleri kazandırmada ne derece etkili olduğunu ortaya çıkarmaya çalışmaktadır. Bu sebeple çalışmanın, öğrenme alanlarında edebi ürün kullanmanın etkililiğini sınadığı için önemli olduğu düşünülmektedir.Anahtar Kelimeler: Değerler Eğitimi, Sosyal Bilgiler, Edebi Ürün, Ders Kitapları

Social values which have been attached more importance in recent years, have been gained to students with lots of methods. Literary works are also one of the effective and important instruments in gaining social values to the students. In this work,it is aimed to reveal what level of desirable values contain in 2018-2019 Education Term 6th Grade Social Studies Coursebook.Literary works suggested by the ministry of education constitue the population. Six books suggested in 2018-2019 6th grade social studies coursebook constitue reserch sample. The method used in this work is a phenomenological method of qualitative research methods. Content analysis method is used when data are analyzed in the research. After reading inspected books, the parts in which values are planned to be given learning domain are determined. Afterwards,these parts are analyzed in aspects of related values.The values and learning domains in 6th grade social studies coursebook are as below: The value of solidarity and helpfulness in the book 'Sol Ayağım' suggested in individual and society learning domain. The value of cultural heritage sensitivity in the books of 'Alparslan Çift Başlı Kartallar' and 'Peygamberimizin Hayatı' suggested in culture and heritage learning domain. The value of scientificness in the book 'Denizler Altında 20.000 Fersah' suggested in science technology and society learning domain. The values of patriotism, sensitivity and responsibility to natural environment in the book 'Başarı Öyküleri' suggested in production,distribution and consumption learning domains. Name of the book 'Çanakkale'nin Kadın Kahramanı Safiye Hüseyin' does not emphasize the value of `equality and reinforces inequality in implicit discourse by using a sexist language. However, the emphasis on ever Patriotism maktad is very common.This work doesn't make a suggestion in learning domains of people, places, environments and global connections. However, the values of the sensitivity to cultural heritage, the sensitivity to natural environment and patriotism are examined.As a result of analyses: It is concluded that the value of paying attention to family unity can be included besides the value of helpfulness and solidarity in the book 'Sol Ayağım'. It is concluded that in addition to value of the sensitivity of cultural heritage in the book 'Peygamberimizin Hayatı', self sacrifice, solidarity, helpfulness, respect, love, tolerance, being fair and honesty can be included. Findings belonging to value of sensitivity to cultural heritage take part in the book 'Alparslan Çift Başlı Kartallar'.In addition to this,the values of patriostism, helpfulness, solidarity, responsibility, respect,self sacrifice,tolerance,hospitality and independence can be gained to the students through this novel. The book of 'Denizler Altında 20.000 Fersah' can be used to give the value of scientificness.In the book of 'Başarı Öyküleri' findings belonging to the values of patriotism , sensitivity to natural environmet and responsibility in learning domain appear but these values aren't mentioned in all the stories of the book. 'Çanakkale's Heroine Safiye Hüseyin's book `eguality` value isn't emphasized so much. By using gender discourse she reinforces rather inequality in implicit discourse manner. But patriotism is emphasized too much.At the end of the work, we can say that the readability of books of 'Alparslan Çift Başlı Kartallar' and 'Peygamberimizin Hayatı' is at higher level for related age and grade,in both of the books, using unknown words and difficult language complicate internalisation of books and gaining related values by students. Besides,it is considered that with smooth content of books,plain language and word choice suitable for student level can be more effective in gaining these values.This work tries to reveal what extent effective in gaining to values of learning domain in literary works ,in suggested secondary school social studies coursebook.For this reason,this study is important for examining the effectiveness of using literary works in learning domain.Key Words: Values Education, Social Studies, Literary Work, Coursebooks.