Ortaokul matematik dersi öğretim programındaki değer kazanımlarına ilişkin öğretmen görüşleri ve örnek uygulamaların geliştirilmesi

Abstract

Bu çalışma iki temel amaç çerçevesinde aşamalı olarak tasarlanmıştır. Çalışmanın ilk amacı, yenilenen matematik dersi öğretim programında belirtilen değerlerin, matematik dersi kazanımlarıyla ilişkilendirilmesine yönelik ortaokul matematik öğretmenlerinin görüşlerini tespit etmektir. Çalışmanın ikinci aşamasındaki amacı ise matematik ders kazanımlarıyla değerlerin bütünleştirildiği örnek etkinliklerin, sınıf içi uygulamalar ve öğrenci görüşmeleri çerçevesinde değerlendirilmesidir. Belirtilen amaçlar doğrultusunda çalışmada nitel araştırma yaklaşımına dayalı durum çalışması modeli kullanılmıştır. Araştırmanın ilk aşamasının örneklemini 2018-2019 eğitim öğretim yılında İç Anadolu Bölgesindeki bir ilde görev yapan 8 ortaokul matematik öğretmeni oluşturmaktadır. Görüşme yapılacak öğretmenler amaçlı örnekleme yöntemlerinden maksimum çeşitlilik örnekleme referans alınarak belirlenmiştir. Araştırmanın ikinci aşamasının örneklemini ise araştırmacının görev yaptığı okuldaki 5, 7 ve 8. sınıf öğrencilerinden ders içi etkinliklere katılmaya gönüllü olan 43 öğrenci ve etkinlikler sonunda yapılacak görüşme için ölçüt örnekleme referans alınarak bu öğrenciler arasından belirlenen 8 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada öğretmen görüşme formu, ders içi etkinlikler ve öğrenci görüşme formu olmak üzere 3 farklı veri toplama aracı kullanılmıştır. Araştırmanın ilk aşamasında, ortaokul matematik öğretmenlerine uygulanmak üzere araştırmacı tarafından uzman görüşü alınarak geliştirilen 8 soru ve 6 sonda sorunun bulunduğu yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırmanın ikinci aşamasında, ortaokul öğrencilerine uygulanmak üzere, araştırmacı tarafından geliştirilen değerlerin matematik dersi kazanımlarıyla ilişkilendirildiği 11 tane ders içi etkinlik kullanılmıştır. Ders içi etkinlikler hazırlanmadan önce güncel matematik dersi öğretim programı, matematik ders kitapları, matematik etkinlikleri kitapları, ilgili literatür ve değerler eğitimi yaklaşımları incelenerek, öğretmen ve uzman görüşleri doğrultusunda ders içi etkinlikler hazırlanarak uygulanmıştır. Etkinlikler, programda yer alan 10 kök değer içerisinden seçilen adalet, dostluk, dürüstlük, sorumluluk ve yardımseverlik olmak üzere 5 tane değer içermektedir. Etkinlik uygulamaları sonrası örneklemdeki öğrencilere uygulanmak üzere araştırmacı tarafından uzman görüşü alınarak geliştirilen 8 soru ve 3 sonda sorunun bulunduğu yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Görüşmelerden ve ders içi etkinliklerden elde edilen veriler içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda, ortaokul matematik öğretmenlerinin görev yaptıkları okullarda planlı bir değerler eğitimi çalışmasının yapılmadığı tespit edilmiştir. Öğretmenlerin matematik dersi öğretim programını ve ders kitaplarını, değerlerin öğrencilere kazandırılması konusunda yetersiz buldukları görülmüştür. Öğretmenler, matematik ders kazanımlarıyla değerlerin bütünleştirilmesinin kolay olmadığını düşünmektedirler. Öğretmenler değerler eğitimi konusunda kendilerini yetersiz bulmakta, derslerinde ders kazanımları ile değerleri bütünleştirememekte ve bu anlamda bir kılavuza ihtiyaç duymaktadırlar. Öğretmenlerin mevcut sınav sistemi ve akademik başarı beklentisi sebebiyle matematik derslerinde değerler eğitimini ihmal edebildikleri görülmüştür. Çalışma kapsamında hazırlanan ders içi etkinliklerin ders kazanımları ile değerleri bütünleştirebildiği, hem kazanımların tekrarına hem de değerlerin öğrenciler tarafından içselleştirilmesine katkı sunduğu tespit edilmiştir. Öğrenciler etkinlikler öncesinde, matematik dersinin sayılar, formüller ve işlemlerden ibaret olduğunu düşündüklerini ve derse sınavdan geçme odaklı yaklaştıklarını belirtmişlerdir. Öğrenciler etkinlikler sayesinde matematiğin sadece sayılar ve işlemlerden ibaret olmayıp günlük hayatla ve değerlerle iç içe olduğunu fark ettiklerini, kendilerinde ve arkadaşlarında var olan değerleri sorgulama imkânı bulduklarını belirtmişlerdir. Ayrıca öğrenciler, değerlerin öneminin kavranması, matematik dersini sevdirmesi, toplumsal bilinci arttırması, zaman içerisinde yeni yetişen neslin ve toplumun yapısının düzelmesine katkı sunabileceği düşüncesiyle, matematik derslerinde değer temelli etkinliklerin yapılmasını gerekli gördüklerini belirtmişlerdir. Araştırmanın sonuçlarına göre, öğrencilerin kendi değer algılarını matematiksel problem durumuna göre açıklayıp sürece aktif olarak katılabilecekleri ders içi etkinliklerin yapılması önerilmektedir. Bu amaçla, öğretmenlere değerler eğitimi alanında hizmet içi eğitimler verilmesi gereklidir. Ayrıca öğretmenlerin derslerinde kullanabilecekleri değer etkinliklerini içeren bir kılavuz kitap geliştirilmesi gereklidir.

This study has been designed in two stages. The aim of the first stage of the study is to determine the opinions, ideas and suggestions of the middle school mathematics teachers of the values suggested in the renewed mathematics curriculum by associating them with the mathematics learning outcomes. The aim of the second stage of the study is to evaluate the classroom activities that integrate learning outcomes and values based on the classroom practices and students' opinions. The design of the study is a case study. The participants of the first stage of the study consists of 8 secondary school mathematics teachers working in a province in the Central Anatolia Region in the 2018-2019 academic year. The maximum diversity method in purposeful sampling was used to determine the participants. The participants of the second stage of the research consists of 43 students volunteering to participate in the classroom activities from the 5th, 7th and 8th grade students at the public school where the researcher is working as a mathematics teacher. After that 8 students selected among these students by taking criterion sampling as the reference for the interview. In the research, three different measurement tools, teacher interview form, classroom activities and student interview form were used to collect data. In the first stage of the study, a semi-structured interview form with 8 questions and 6 probes developed by the researcher based on the expert opinions was used. In the second stage of the study, 11 in-class activities were prepared and implemented by researcher in the secondary school students' class. The activities developed by the researcher included values associated with mathematics learning outcomes. Before the in-class activities were prepared, current mathematics curriculum, mathematics textbooks, mathematics applications textbooks, related literature and values education approaches were examined extensively, in-class activities were prepared in line with the opinions of teachers and experts, and finalized post-pilot activities. The activities include 5 values: justice, friendship, honesty, responsibility and helpfulness, chosen among the 10 root values included in the program. After the activities, a semi-structured interview form with 8 questions and 3 probe questions developed by the researcher with the expert opinion was used to apply to the students in the sample. The data obtained from the interviews and in-class activities were analyzed by content analysis method. As a result of the study, it has been found out that there is no planned values education activity for teachers in the schools. The teachers stated that they found the mathematics curriculum and the textbooks insufficient to bring the values to the students. Teachers think that it is not easy to integrate values with mathematics learning outcomes. Teachers find themselves inadequate in terms of integrate values in mathematics education. They are not able to integrate values and learning outcomes in their courses and they need a guide in this sense. It was seen that teachers could neglect values education in mathematics courses due to the current examination system and expectation of academic success. It was found that in-class activities prepared within the scope of the study were able to integrate the learning outcomes with the values and contribute to internalization of the values by the students. Before the activities, the students stated that they thought the mathematics course noting more than numbers, formulas and operations and they approached the course with a focus on passing the exam. Students stated that they realized that mathematics was not only consist of numbers and operations, but intertwined with daily life and values, and that they had the opportunity to question the values that exist in themselves and their friends. In addition, students stated that they deemed it necessary to carry out value-based activities in mathematics classes in order to understand the importance of values, to favorite mathematics course, to increase social awareness, and to contribute to the improvement of the structure of the new generation and society in time. They were disposed to participating in value activities in mathematics class. According to the results of the study, it is suggested that in-class activities students need to participate in the process by explaining their own value perceptions related to mathematical problem situations. For this purpose, in-service trainings should be provided to teachers in the field of values education. It is also recommended to develop a guidebook that includes value activities in mathematics education that teachers can use in their lessons.