Bir grup Erken Tunç Çağı kırmızı astarlı ve yalın basit seramiklerin arkeometrik incelemesi: Tilbaşar, Gaziantep

Abstract

Bu tez çalışmasında Gaziantep ili Oğuzeli ilçesinin, 12 km güneydoğusunda yer alan ve 2015 yılından bu yana Gaziantep Müze Müdürlüğü Başkanlığı'nda ve Çukurova Üniversitesi Arkeoloji Bölümünden Dr. Öğr. Üyesi Elif GENÇ'in sorumluluğunda yürütülen Tilbaşar Höyük kazısında bulunan Erken Tunç Çağı'na ait kırmızı astarlı ve yalın basit seramiklerden oluşan toplamda 24 adet temsili seramik numunesinin arkeometrik incelemesi yapılmıştır. Bu doğrultuda, numunelerin karakterizasyonunda XRD (X-ışını difraksiyon), petrografi (optik mikroskop), SEM/EDX (taramalı elektron mikroskopi/enerji saçınımlı X-ışını spektroskopisi), FTIR (Fourier dönüşümlü kızılötesi spektroskopisi) ve TG-DTA (Termogravimetri-Diferansiyel termal analiz) yöntemleri kullanılarak örneklerin üretim özelliklerinin (hammadde, pişirim şartları vb.) belirlenmesi amaçlanmıştır. Kullanılan analiz yöntemleri ile elde edilen sonuçlar ışığında seramiklerin kimyasal ve mineral/faz içerikleri belirlenmiş ve pişirim özellikleri (maksimum sıcaklık aralığı, atmosfer, pişirim tekniği vb.) hakkında öngörülerde bulunulmuştur.Buna göre, her iki seramik grubunun da kalkerli hammaddeler kullanılarak üretildiği ve bölgenin jeolojik formasyonu dikkate alındığında bu seramiklerin büyük olasılıkla yerel üretime ait olduğu öngörülmüştür. Seramiklerin mineral/faz içeriklerine bakıldığında kırmızı astarlı seramiklerin genel olarak düşük sıcaklıkta (700-800 oC), yalın basit seramiklerin ise çoğunlukla daha yüksek sıcaklıklarda (800-900 oC) pişirildikleri saptanmıştır. Çalışma kapsamında kullanılan FTIR ve TG-DTA analizleri seramiklerin mineral içeriklerini teyit edici nitelikte sonuçlar vererek başarılı bir şekilde uygulanmıştır. Mikro yapısal açıdan bakıldığında kırmızı astarlı seramiklerde çoğunlukla vitrifikasyon belirtisine rastlanmazken, yalın basit seramiklerin bazı örneklerinde bölgesel vitrifikasyon davranışının olduğu gözlemlenmiştir. Çalışmada elde edilen veriler iki seramik grubu arasında üretim teknolojisi bakımından farklılıklar olduğuna işaret etmiştir.Anahtar Kelimeler: Arkeometri, Erken Tunç Çağı, Seramik, Tilbaşar Höyük

In this study, 24 representative samples of red slip wares and ring burnished pottery obtained from Tilbaşar Mound (located on 12 km southeastern of Oğuzeli district of Gaziantep, Turkey) archaeological excavation, which is carried out under the supervision of Assist. Prof. Dr. Elif Genç (Çukurova University) and the presidency of Gaziantep Museum Directorate since 2015, were archaeometrically investigated. In this context, it was aimed to identify the production features (raw material, firing conditions) of the samples using XRD (X-ray diffraction), petrography, optical microscopy, SEM/EDX (scanning electron microcopy/energy dispersive X-ray spectroscopy), FTIR (Fourier Transformed Infrared Spectroscopy) and TG-DTA (Thermogravimetric Differential Thermal Analysis) techniques in characterization process. The chemical and mineral/phase contents of the ceramics were criticized taking into account the results achieved through the analytical analysis methods employed, and the firing features (maximum temperature range, firing technique etc.) of the potsherds were evaluated considering the whole data.It was deduced that both of the groups would have been produced using calcareous raw materials and they likely belong to a local production (according to the geological formation of the region). Considering the mineral/phase contents of the ceramics, it was found that the red slip wares have been fired at lower temperatures (i.e. 700-800oC), whereas the ring burnished ones generally have been subjected to relatively higher temperatures (800-900oC). FTIR and TG-DTA analyses used within the study were successfully employed as they gave convenient results approving the mineral contents of the ceramics. In terms of the micro structures of the potsherds, it was observed that there was no vitrification in general, whereas this phenomenon was partially/regionally seen for some of the ring burnished potsherds. The whole data obtained in this study indicated that there were differences between the two ceramic groups with regard to the production technology. Keywords: Archaeometry, Early Bronze Age, Ceramic, Tilbaşar Mound