Eski Knidos / Burgaz kazısında ele geçen metal eserlerin arkeometrik yönden incelenmesi

Abstract

Burgaz antik kentinde 1993 yılından bu yana düzenli olarak sürdürülmekte olan arkeolojik kazılarda gün yüzüne çıkarılan metaller incelenmiştir. Yüksek lisans tez çalışmasında 1996-2016 yılı kazı sezonu sonu arkeolojik çalışmalarda ele geçirilen tasnif dışı metal eserler arkeometrik olarak incelenmiştir. Bu amaçla, tahribatsız arkeometrik analiz metotları kullanılarak 48 adet sergilenmeye uygun olmayan tasnif dışı metal eserlerin Taşınabilir Enerji Dağılımlı X Işınları Floresans Spektrometresi (P-EDXRF) ve Taramalı Elektron Mikroskobu (SEM-EDX) analizleri yapılmıştır. Analizleri yapılan tasnif dışı eserlerin hepsi Burgaz (Palaia Knidos) antik kentinde 1996-2016 yılları arasında South East (SE) ve North East (NE) sektörlerinde yapılan kazı alanlarından farklı zamanlarda, farklı açmalarda ve farklı derinliklerde ele geçirilen örnekler olup bu tez çalışmasında bir arada tanıtılmaktadırlar. Örnekler esas itibarıyla Klasik ve Helenistik dönemlere tarihlendiği düşünülen örneklerdir. Tarihi ve arkeolojik eserlerin analizleri için birçok analiz yöntemi ve tekniğinden yararlanılmaktadır. Bu çalışmada arkeometri' de kullanılan tahribatsız analiz yöntemleri kullanılarak çalışılan malzemeye herhangi bir zarar vermeden esere ilişkin bilgi alınabilen teknikler ele alınmıştır. P-EDXRF analiz yöntemiyle eserlerin kimyasal kompozisyonları belirlenerek bu eserlerin hangi elementlerden oluştuğu ve element yüzdelikleri hakkında detaylı bilgiler edinilebilmiştir. Bununla birlikte SEM-EDX analizinde ise Burgaz antik kentinin metal eserlerin teknolojisi ve üretim teknikleri hakkında ileri bilgiler edinilmiştir. Yapılan her iki analiz tipinde de 48 adet tasnif dışı metal örneklerin ana ham maddesinin bakır olmakla birlikte örneklerin yüksek oranda kalay alaşımlı olduğu belirlenmiştir. Bunun yanı sıra bu yüksek kalaylı metal örneklerin bazılarında yüksek ve az oranda kurşun alaşımı tespit edilmiştir. Aynı zamanda analizler sonucunda bu örneklerin az ve iz oranda demir içerdikleri görülmüştür. SEM görüntüleri incelendiğinde ise herhangi bir darp izinin rastlanmamasından dolayı örneklerin döküm ile yapıldıkları belirlenmiştir.Anahtar Kelimeler: Arkeometri, Burgaz, Datça, Demir, Kalay, Kurşun, Metal, NE, P-EDXRF, SEM-EDX, SE

The archaeological excavations of the ancient city of Burgaz/Datça-Turkey, which has been regularly carried out since 1993, have been explored. In this thesis, it is aimed to investigate non - graded metal works which were found during the archeological studies of 1996-2016 excavation season. For that purpose, non-destructive analyses were performed, Portable Energy Dispersive X-Ray Fluorescence Spectrometer (P-EDXRF) and Scanning Electron Microscopy (SEM-EDX), for non-classified 48 pieces metal works which are not suitable for exhibition. All the unclassified metal artifacts analyzed belong to the ancient city of Burgaz (Palaia Knidos) uncovered between 1996-2016 in the South East (SE) and North East (NE) sectors at unearthed in different times, different trenches and at different depths are studied in thesis. The examples are considered to be dated to the Classical and Hellenistic periods. Many analysis methods and techniques are used for characterization historical and archaeological artifacts. In this study, non-destructive analysis methods preferred in archeometry are used and techniques that can be obtained from the work without any damage are discussed. By using the P-EDXRF analysis method, the chemical composition of the artifacts can be determined and the elements of these works and the elementary percentages of the works have been obtained. Beside SEM-EDX analysis provides comprehensive information about the technology and production techniques of metal works of the ancient city of Burgaz. In both analysis types, the main raw material of 48 non – classified metal samples were found to be, but the samples were high - tin - alloyed. In addition, high and small amounts of lead alloys were detected in some of these high tinned metal samples. In addition, these samples were found to contain low and trace amounts of iron. Considering the SEM images, it was deduced that the samples were produced by casting technique because of the absence of any minting traces.Key words: Archaeometry, Burgaz, Datça, Iron, Tin, Lead, Metal, NE, P-EDXRF, SEM-EDX, SE