Tarihsel ve kültürel boyutlarıyla Yezidilik -İdil/Midyat örneği

Abstract

Bu çalışmanın amacı Şırnak'ın İdil ilçesinde ve köylerinde yaşayan Yezidiler ile Mardin'in Midyat ilçesinde ve köylerinde yaşayan Yezidilerin tarihsel, sosyal, kültürel ve dini yaşantıları inceleyip açıklamaktır. Çalışmanın teorik kısmı açıklanırken İslam Mezhepleri Tarihi klasik kaynaklarına, Yezidilerle ilgili kaynaklara ve bu alanda yapılmış bilimsel kaynaklara başvurulmuş; alan çalışmasında ise yoğun gözlem yapılarak daha çok mülakat tekniği kullanılmıştır.Yezidiliğin, birbirinden ayrı düşünce, inanış veya öğretileri kaynaştırmaya çalışan felsefi bir sistem yani Senkretist (Bağdaştırmacı) bir yapıya sahip olduğu kabul edilir. İran ve Mezopotamya'da yaşamış ve yaşayan dinlerin izlerinin ve tesirinin görüldüğü Yezidiliğin hem ismi hem tarihi hem de kökeni hakkında farklı görüşler mevcuttur.Yezidiler kendilerini, Melek Tavus‟un seçilmiş halkı olduğunu kabul ederler.Bu yüzden de Yezidiliğe girmek söz konusu değildir ve kastlar arası geçiş kesinlikle mümkün değildir. Yezidilik her ne kadar 12. yüzyılda yaşamış olan Şeyh Adi ile başlatılırsa da bu inancın kökeni daha da gerilere Âdem'e kadar götürülmektedir.Yezidilere göre evreni, melekleri ve Âdem'i yaratan, fakat sonrasında pasif kalmayı tercih eden bir Tanrı anlayışını vardır. Bunun yanında Yezidiler, Tanrı tarafından kendisine dünyanın kontrolü verilen, itibarı yükseltilmiş ve tanrısal özelliklerle donatılmış Melek Tavus'a da iman eder ve ona ibadet ederler. Yezidilikle ilgili yasak ve kurallar iki kutsal kitapları olan Kitab'ul Cilve ile Mushaf-ı Reş'te anlatılmıştır. Sözlü olarak aktarılan Yezidilikte, toplu ibadet edilen bir mekân yoktur. Günlük ibadetlerini bireysel olarak yaparlar fakat ritüel ve bayramlar onlar için önemlidir. Yılın belli dönemlerinde maddi imkânları elverişli olan Yezidiler, kutsal kabul ettikleri ve Musul'a 58 kilometre uzaklıkta olan Laleş Vadisi'ndeki Laleş Tapınağı'nda toplanarak hac vazifelerini yerine getirmiş olurlar.

The purpose of this study is to examine and explain the historical, social, cultural and religious life of Yazidis living in villages in Idil, Sirnak and those living in villages in Midyat, Mardin. In order to explain the theoretical part of the study, it has been referenced in History ofIslamic Sects, sources about Yazidis and scientific researches made in this field. Besides extensive observations, interview technique has been used in the field study.Yazidism is assumed to have a philosophical system 'Syncretism' trying to combine different thoughts, beliefs and doctrines. There are several views about name, history and origin of Yazidism in which traces and influence of religions in Iran and Mesopotamia are seen.Yazidis consider themselves as chosen people of Tavus Angel. So, it isn't possible to enter Yazidism and to switch between castes. Though Yazidism starts with Sheikh Adi who lived in 12th century, its root goes back to Adam.According to Yazidis, God created the universe, angels and Adam, but then preferred to remain passive. Besides this, Yazidis worship and believe in Tavus Angel donated with godlike features, whose dignity was increased and to whom control of the world was given by God. Prohibitions and rules about Yazidism are explained in Yazidis two holy Mushaf-ı Resh and Kitab al-Jilwah.There isn't a place for performing religious practices all together in Yazidism, which has been orally transmitted. They perform daily religious practices individually, but rituals and festivals are important for them. In certain periods of year, Yazidis with good financial situation gather in holy Lalish Temple in Lalish Valley, which is 58 kilometers away from Mosul, and perform pilgrimage.