Siirt Başur höyük kazısında ele geçen bazı metal eserlerin arkeometrik karakterizasyonu

Abstract

Bu çalışmada Başur Höyük kazısında 2007 yılından bu yana sürdürülen arkeolojik kazılarda gün yüzüne çıkarılan metal eserlerin arkeometrik analizi yapılmıştır. Başur Höyük kazısı Siirt ilinde bulunmaktadır. Bu yüksek lisans tez çalışmasında 2007-2019 yılları arasında Başur Höyük mezar kazılarında gün yüzüne çıkarılan ve Batman müze envanterine kayıtlı metal eserler arkeometrik yönden incelenmiştir. Batman Müzesine kayıtlı 22 adet envanterlik metal eser Taşınabilir Enerji Dağılımlı X Işını Floresans Spektrometresi (P-EDXRF) kullanılarak arkeometrik analizleri yapılmıştır. Tahribatsız yöntemlerin başında gelen P-EDXRF analiz yöntemiyle kültür varlıklarının kimyasal kompozisyonları ortaya çıkarılarak eserlerin hangi elementlerden oluştuğu ve elementlerin eserdeki yoğunlukları hakkında bilgiler elde edilmiştir. Eserlerden tahribatlı analiz yapma izni verilmediğinden ve ender olan bu eserlerden parça almak etik ve yasal olmadığından tahribatsız analiz yöntemi seçilmiştir. Analizleri gerçekleştirilen envanterlik eserlerin tamamı Siirt Başur höyük kazısında ortaya çıkarılan mezarlarda mezar hediyesi olarak konulduğu düşünülen eserlerdir. Envantere kayıtlı eserler Erken Tunç Çağına tarihlenmiştir. Yapılan analizlerde 22 adet müze envanterine kayıtlı metal eserlerin arkeometrik analiz sonuçları değerlendirildiğinde eserlerin % 93 bakır elementinden oluştuğu tespit edilmiştir. Bakır ile birlikte yaklaşık % 8 ortalamaya sahip arsenik elementinin kullanıldığı tespit edilmiştir. Hilal biçimli metal objelerin de bakır ve gümüş alaşımından yapıldığı tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Arkeometri, Bakır, Arsenik, Gümüş, Kurşun, Metal, P-EDXRF

In this study, archaeometric analysis of metal artifacts unearthed during archaeological excavations carried out since 2007 in Başur Höyük excavation was carried out. The excavation of Başur Höyük is located in the province of Siirt/Turkey. In this master thesis, metal objects that were unearthed during the burial excavations of Başur Höyük from 2007 to 2019 and recorded in Batman museum inventory were examined in archaeometric aspect.Archaeometric analyzes were carried out by using Portable Energy Dispersive X-Ray Fluorescence Spectrometer (P-EDXRF) on 22 metal works registered in Batman Museum inventory. P-EDXRF analysis method, which is one of the leading methods of non-destructive methods, revealed the chemical compositions of the cultural assets and obtained information about the elements and the densities of the elements. Nondestructive analysis method was chosen because it is not allowed to make destructive analysis of the works and it is unethical and legal to take pieces from these rare art objects. All of the inventoried artifacts analyzed are thought to have been placed as burial gifts in the graves uncovered during the Siirt Başur Höyük excavation. The objects registered in the inventory are dated to the Early Bronze Age.In the analysis, when the archaeometric analysis results of the metal objects recorded in 22 museum inventory were evaluated, it was found that the artifacts consisted of 93% copper elements. It has been determined that arsenic element which has an average of 8% is used together with copper. The crescent-shaped metal objects were made of copper and silver alloy.Keywords: Archeometry, Copper, Arsenic, Silver, Lead, Metal, P-EDXRF