İran`da siyasi meşruiyet ve din: İmam Rıza Türbesi örneği

Abstract

Bu tezin konusu, Şii mezhebine bağlı olan insanlar için önemli türbelerden biri olan Ali bin Musa Er-Rıza'nın türbesi ve onun etrafında şekillenen sosyal bir tarihtir. Şii mezhebinde geçmişten bugüne kadar İmamların türbelerinin ziyaretlerine önem verilmiştir. Görünüşte türbeler dini bir mekân olarak görülse de siyasi, iktisadi ve sosyal bir öneme sahiptir. Bu tezde yöntemimiz, din sosyolojisi ve tarihi araştırmaları birleştirerek İran'ın dini ve siyasi tarihi hakkında inceleme yaparak açıklamaktır. Disiplinler arası bir araştırma vermek istedik. Bu tezde İmam Rızanın hayatı ve türbesinin ait binalar ve meşruiyet kavramları açıklayıp, Safevi döneminden bugüne kadar ziyaret, yönetim, vakıf, yapı, hizmetçilik, törenler, ilticanın resmikabul edildiği alan, külliye'deki simgeler ve isim verilmesi konularda meşruiyet ve din ilişkilerini inceledim. İran modern döneminde türbeden meşruiyet kazanmasının temeli bu dönemde oluştu. Bu dönemde din, hükümetlerin meşruiyetinin temeliydi. Şii İslam'da türbe ziyaretleri kültürü üzerindeki etkileri din ve siyaset seviyesinde önemlidir. Bunlardan dolayı; modern çağda İran siyaseti, halk kültürü, siyasi meşruiyet, İmam Rıza türbesiyle karışık ve birbirine bağlı etkileyen bir görüngü oldu. İran'daki hükümetler kendileriyle İmam Rıza türbesi arasında bağ kurmaya çalıştılar ve kasıtlı ve tekel şekilde, türbeden meşruiyet kazanmaya çalıştılar.Anahtar kelimeler: İran, Güç, İkna, Din, Meşruiyet

The theme of this thesis is the social history of one the most important shrines to the Shiite Muslims namely the tomb of Imam Abi bin Musa al-Riza. Visitation of Imams' graves has been always an important phenomenon to the Shiites and shrines attributed to Imams and their descendants have played an influential role not only in their religious life but also in their political, social and political history. In this thesis, an interdisciplinary approach including the sociology of religion and history has been selected to analyze a subject in the political history of Iran. By investigating the life of Imam Riza and constructions developed around his grave as well as the concept of legitimation in the literature of sociology, notions of pilgrimage, management, endowment, construction, religious service, rituals, taking sanctuary, using symbol and politics of naming has been investigated from the Safavid period until now. It has been shown that in Iranian modern history, the tomb of Imam Riza has been considered as an important source of legitimation seeking by Iranian political powers. In this period, the foundation of some of the political orders was defined in reference to this tomb. As pilgrimage entails some political functions beyond its religious one in Shiite Islam, a strong relation between the Iranian politics, national folklore, and political legitimation is discernible. Iranian political powers and states have intentionally defined themselves with respect to this tomb and have tried their best to gain legitimation from that.Key Words: İran, Power, Persuasion, Religion, Legitimation