Türkiye Türkçesi`nde öbek yapılar

Abstract

Mevcut çalışmanın çerçevesinde öbeklerin çok nadir dikkat çekilen yanlarını inceleyerek konuya farklı bir bakış açısını kazandırmak ve öbeklerle ilgili sorunları tespit etmek amaçlanmıştır. Öbeklerle ilgili terimler, tanımlar ile tasnifler ele alınmış ve karşılaştırılmıştır. Taradığımız kaynaklarda öbeklerin adlandırılması, açıklanması ve sınıflandırılmasına ilişkin farklı ölçütler bulunmuştur. Evrensel Dilbilgisi diye bilinen söz dizimi kuramına başvurulduğu görülmüştür. Bu kurama göre kaynaklarda çeşitli yöntemlerle isimlendirilen ve sayısı oldukça fazla olan öbeklerin baş ögeye göre adlandırma kuralına uyulduğunda, sayısı oldukça azalmakta ve beş türde öbek ortaya çıkmaktadır. Öbekler ile sözcük türlerinin birbirine bu kadar bağlı olduğundan yola çıkarak sözcüklerde sergilenen dönüşümlerin öbekleri nasıl etkiledikleri incelenmiştir. Bu dönüşümler öbeklerin esnekliği, sınırları ve kuruluşu gibi hususların değişmesine sebep olabilmektedirler. Öbek oluşturan öğelerin tür değişikliğine uğraması ve bu olayın öbeği nasıl etkilediği incelenmiştir. Öbeğin cümle içindeki esnekliğinin derin yapıya ve onun yüzey yapıda bıraktığı izine ne kadar bağlı olduğu irdelenmiştir. Sözcüklerin öbekleşmek üzere bir araya geldiklerinde onların arasında oluşan sözdizimsel bağlar ele alınmıştır. Bu bağlantı türleri öbekleşmenin faktörleri olarak sayılır ve öbeğin yapısını etkilemeketdirler. Yukarıda sıralanan durumları açıklığa kavuşturmak için öbekler ve öbek yapıları örnek cümlelerin içinde incelenmiştir. Öbekler incelenirken altı ölçüt göz önünde bulundurulmuştur: sözdizimsel işlev, öbek türü, sözdizimsel bağlantı, derin – yüzey yapı, evirişimsel belirtiler ve öbeğin özelliği.

The purpose of this Master's dissertation is to facilitate the consideration of phrases from a different perspective, drawing attention to aspects that are rarely seen, and to identify problems associated with phrases. The terms, definitions and classifications regarding phrases were examined and compared. Based on the sources, were found various categories about terminology, definitions and classification of phrases. It was found that a syntactic theory such as Universal grammar was used. According to this theory, if we call phrases based on the part of speech to which the main component belongs, then the number of phrases decreases to five. In view of this close connection between word combinations and parts of speech, the influence on transformations of words that occur in words has been studied. These transformations are the reason for changing the flexibility, boundaries and structure of phrases. It was studied how flexible the phrase is in the sentence depends on the deep and surface structures. Also syntactic connections in word combinations were considered. These syntactic links are factors in the formation of phrases and affect its structure. To clarify the above, phrases and their structure were analyzed within the sentences. The analysis took into account such categories as: syntactic function, type of phrase, syntactic connection, deep and surface structure, transpositional features and peculiarities of the phrase.