Bazı ariloksifosforil (p=o) ve ariloksitiyofosforil (p=s) bileşiklerinin sentezi, spektroskopik özelliklerinin ve moleküler yapılarının incelenmesi

Abstract

IV ÖZET Fosforu ve tiyofosforil grubu içeren organofosfor türevleri kimyasal endüstrideki uygulamalar için çok önemli bileşiklerdir. Daha önceki çalışmalarda sterik etkili sübstitüent içermeyen bazı fe nollerin, organofosfor türevleri sentez edilmişse de, bunların yapısal özellikleri ve molekülsel yapı aydınlatılmalanyla ilgili çalışmalara rastlanılmamıştır. Bu çalışmada, 4-tert-butilfenol, 2-izopropil-5-metilfenol, 2,6-dimetilfenol, 2- tert-butilfenol, 2,6-diklorofenol, 2-tert-butil-4-metilfenol, 2-tert-butil-4-metoksi fenol, 2-tert-butil-6-metilfenol, 2,4,6-timetilfenol, 2,4,6-triklorfenol ve 4-metil- feniltiyofenol, 150°C ' de PSCI3 ile etkileştirilerek ariloksitiyofosforil türevleri ne dönüştürüldü. Aynı tepkime şartlarında sterik etkili fenoller kullanıldığı zaman diester türevleri ve sterik etkisiz fenoller kullanıldığından triester türevleri elde edildi. 4-tert-butilfenol ve 2-izopropil-5-metilfenol, POCI3 ile et- kiliştirilerek ariloksifosforil türevleri sentezlendi. Sentez edilen bileşiklerin yapısı İR, UV ve H-NMR spestroskopi tek nikleriyle aydınlatıldı. Bis (2,6-dimetilfenil) klorofosfonat, bis (2-tert-butilfenil) klorofosfonat ve triş (4-tert-butilfenil) tiyofosfat bileşiklerinin tek kristalleri uygun çözücülerde hazırlandı ve bu kristallerin y-ışınlarıyla etkileştirilerek oluşturulan tiyofosforil radikalleri ESR tekniği ile aydınlatıldı. Ayrıca tris (4-tert-butilfenil) tiyofosfat ve tris (2-izopropil-5-metilfenil) ti yofosfat bileşiklerinin moleküler ve kristal yapıları X-ışınları kırınımı yöntemiyle belirlendi.

V SUMMARY Organophosphorus compounds containing phosphoryl and thiophosphoryl groups are very important compounds for the application of chemical industry. In the previous studies, although organophosphorus derivatives of some phenols without sterically hindered substituents have been synthesized, the structural properties and identification of their molecular structures have not been reported. In this study, 4-tert-butylphenol, 2-isopropyl-5-methylphenol, 2,6- dimethylphenol, 2-tert-butylphenol, 2,6-dichlorophenol, 2-tert-butyl-4- methylphenol, 2-tert-butyl-4-metoxyphenol, 2-tert-butyl-6-methylphenol, 2,4,6- trimethylphenol, 2,4,6-trichlorophenol and 4-methylthiophenol were converted into aryloxy thiophosphoryl derivatives by reacting them with PSCI3 at 150°C. Under the same reaction conditions, diester derivatives were formed when ste- ricaly hindered phenols were used and triester derivatives were obtained when steric effect is absent on the phenyl ring of phenols used in the synthesis. Ary- loxyphosphoryl derivatives were synthesised by the reaction of 4-tert- butylphenol and 2-isopropyl-5-methylphenol with POCI3. The sutructure of the compounds synthesized were identified by IR, UV, H-NMR spectroscopic techniques. The single crystals of bis (2,6- dimethylphenyl) chlorothiophosphonate, bis (4-tert-butylphenyl) chlo- rothiophosphonate and tris (4-tert-butylphenyl) thiophosphonate compounds were prepared in suitable solvents and the thiophosphoryl radicals formed by Y-irradiation of single crystals of were idendified by ESR technique. Furt hermore, the molecular and crystal structures of tris (4-tert-butylphenyl) thio- phosphat and tris (2-isopropyl-5-methylphenyl) thiophosphate compounds were determined by X-ray diffraction method.