Değişik ekim zamanları ve fideleme yönteminin şeker pancarı (Beta vulgaris L.) çeşitleri üzerinde etkileri

Abstract

7. ö Z E T Bu çalışma; farklı zamanlarda, değişik üretim materyal leri ile üretilen, seker pancarı çeşitlerinin verimi ve kali te özelliklerinin tesbiti amacıyla yapılmıştır. Araştırma 1991 ve 1992 yıllarında Bafra'da Eva, Nina, Kawemaja ve Kawe- pura çeşitleri ile yürütülmüştür. Üretimde kullanılan fidele rin elde edilebilmesi için, `kagı t-tüplerden` oluşan saksılar kullanılmıştır. Deneme, tesadüf bloklarında `Bölünen-Böl ünmüş Parseller Deneme Desenine` göre dört tekrarlamalı olarak ku rulmuştur. Araştırmanın yürütüldüğü Bafra'da, uzun yıllar ortalama sına göre toplam yağı s 813.0 mm, ortalama sıcaklık 13. 0 *C ve ortalama nisbi nem % 74.7 olmuştur. Çalışmanın yapıldığı 1991 ve 1992 yıllarında bu değerler, sırasıyla, 792.4 ve 830.0 mm, 12.9 ve 12.4 'C, % 77.3 ve 74.2 olarak gerçekleşmiştir. Deneme, hafif alkali reaksiyonlu (7.68 ve 7.45), fosfor bakımından fakir, organik maddeleri orta düzeyde, potasyumca zengin, kireç bakımından ilk yıl orta ve ikinci yıl ise fa kir, killi-tınlı bünyeye sahip alanlarda kurulmuştur. Tohumların kâğıt tüplere ekilmesi, 1991'de 1 ve 15 Mart,` 1992'de ise 14 Şubat, 1 ve 15 Mart tarihlerinde, fidelerin parsellerdeki yerlerine sasırtılması ise ilk yıl nisan ortası ve mayısın basında; ikinci yıl ise mart sonu, nisan ortası ve mayısın basında yapılmıştır. Fideler 45 cm aralıklı sıralar üzerinde 25 cm mesafe ile sas ir ti İmi s lardı r. Tohumla ekim sonrası gelişen fidelerden sık olanlar teklenerek bitkiler a- rasında aynı mesafe sağlanmıştır. Parsellerin hepsine uniform olacak şekilde dekara 16 kg azot ve 10 kg fosfor verilmiştir. Denemenin tümü, birinci yıl 13 Ekim, ikinci yıl ise 9 Ekim57 tarihlerinde, toplu olarak hasat edilmiştir. Hasad yapılırken, çeker pancarı çeşitlerinin çatallanma oranı incelenmiş ve parsele kök ve yaprak verimleri tesbit e- dilmistir. Daha sonra pancar kök gövdesinde digestiyon, kuru madde, polarizasyon, safiyet, zararlı azot ve kül oranları tesbit edilmiştir. Denemeden alınan sonuçlar su şekilde özetlenmiştir: 1. Fideleme ile yapılan üretimlerde köklerde çatallanma oranı, tohumla üretime nazaran daha yüksek bulunmuştur. Ancak bu özellik, `Contagious dağılış` göstermektedir. Çatallı kök oranı tohumla üretimde % 1.17, fidelemede % 12.39 olmuştur. 2. Pancar verimi, 1991 ve 1992 yılları sırasıyla nisan ortasında yapılan ekimlerde 8546.7 ve 6782.1 kg, mayıs bası ekimlerinde ise 7216.9 ve 5089.4 kg olmuştur. 1992 yılında mart sonunda yapılan ilk ekimde 8660.8 kg ürün, dekara en yüksek verim değerini oluşturmuştur. Verim bakımından ekim zamanları arasındaki farklılık, ilk yıl önemsiz, ikinci yıl ise önemli (P<0.01) bulunmuştur. Tohumla ekimden dekara 5363.5, fidelemeden ise 9362.4 kg kök verimi alınmıştır. Çe şitler içerisinde en yüksek verim Eva çesitinden elde edil miştir. 3. Yaprak verimlerinden elde edilen sonuçlar da kök ve rimine benzer olmuştur. Yaprak verimi üzerinde 1991'de sadece üretim materyallerinin etkisi önemli (P<0.01) olurken, 1992'- de konuların hepsi önemli (P<0.01) olmuştur. Tohumla ekimden dekara 2477.2 kg, fidelemeden ise 4418.6 kg yaprak verimi a- 1 ınmıst ı r. 4. 1991 yılında, üretim materyallerinin ham seker veri mine etkileri çok önemli (P<0.01) bulunmuştur. Fidelemeden58 dekara 1169.7 kg, normal üretimden ise 697.3 kg ham seker ve rimi alınmıştır. 1992 yılında ise, konuların hepsinin ham se ker verimi üzerine olan etkilerinin çok önemli (P<0.01) oldu ğu görülmüştür. En yüksek seker verimi Mart basında yapılan ekimden (1^07.4 kg/da) alınmıştır. Çeşitlerden Eva ve Nina'- nın ham seker verimleri istatistiki olarak aynı olurken, bun ları Kawemaja ve Kawepura çeşitleri izlemiştir. Fidelemeden dekara 1097.5. tohumdan ise 631.7 kg ham seker verimi sağlan mıştır. 5. Digestiyon, kuru madde ve polarizasyon oranları ara sındaki farklılıklar çeşitlere göre her iki yılda da çok ö- neml i olmuştur. Kawepura çesiti diğer çeşitlere göre bu üç karekter bakımından daha üstün bulunmuştur. Bu çesitin diges tiyon, kuru madde ve polarizasyon oranları sırasıyla &13.85, 16.72 ve /k.k5 olarak tesbit edilmiştir. 6. Çalışma konularının safiyet, zararlı azot ve kül ora nı üzerindeki etkileri her iki yılda da önemsiz olmuştur. Sonuç olarak; çalışmanın asıl gayesini oluşturan üretim materyallerinden fideleme ile seker pancarı yetiştiriciliği, normal ekime göre daha az tohumluk kullanmayı gerektirmesi, seyreltmeyi ortadan kaldırması ile isçilik ve diğer masrafla rı azaltması, çok daha yüksek verim sağlaması bakımlarından tavsiye edilir bulunmuştur. Ancak burada kalite özellikleri, istatistiki anlamda olmasa da, olumsuz yönde etkilenmiştir. Diğer yandan bölge için bilhassa erken ekimde, Eva veya Nina çeşitleri ile beraber seker pancarı tarımında fidelemenin tavsiye edilebilecek bir uygulama olduğu sonucuna varılmış tır.

8. SUMMARY EFFECTS OF PLANTING DATES AND SEEDLING TRANSPLANTING ON SUGARBEET (Beta vulgaris L.) CULTIVARS This study was conducted to determine the effects of p- lanting times and production materials on yield and quality of sugarbeet cultivars under the conditions of Bafra in 1991 and 1992. Production material included true seeds and seed lings. Seedlings were grown in special paper-tubes from seeds in greenhouse. Sugarbeet cultivars used in this study were Eva, Nina, Kawemsja and Kawepura. The experimental layout was a split-split randomized block design with four replicates. Annual precipitation, mean temperature and relative hu midity were 813.0 mm, 13 °C and 74.7% in long term compared to 792.4 and 830.0 mm, 12.9 and 12. 4 ' C and 77.3 and 74.2% in 1991 and 1992, respectively, in Bafra. The soil in experimental areas were slightly alkali (7.68 and 7.45 in pH) ; poor in phosphorus, fairly good in organic matter, rich in potassium sufficient and poor in lime in 1991 and 1992, respectively, and sufficient. Soil texture was s i 1 ty- loam. Seeds were planted into the special tubes on March 1 and 15 in 1991: February 14, March 1 and 15 in 1992. Seedlings ere transplanted between April 15-20, and April 28-May 4 in the first year, and between March 28-April 4, April 15-20, and April 28-May 4 in second year. Seeds were sown at the same time with seedling transplanting. Distances between and within rows were 45 and 25 cm in both transplanted and seed w60 planted nurseries. 160 kg of nitrogen and 100 kg of phosphor us per ha were applied. Harvest dates were October 13, 1991 and October 9, 1992. The results obtained in this study can be summarized as fol lows : 1. Prunginess ratio of beet roots in transplanting met hod was higher (12.39%) than that in seeding method (1.17%): 2. Beet yield was 85 647 and 67 821 kg ha- 1 in mid-April planting, 72 169 and 50 894 kg ha- 1 in early may planting in 1991 and 1992, respectively, but 86 608 kg ha- 1 as the hig hest yield on first planting in end of the march in 1992. Planting dates were significantly in 1992 and non significant in 1991. The differences have been found to be significant between cultivars and seed and seedling (as production mate rials), and cultivars x planting dates interaction in 1992, but planting dates were not significant in 1991. The obtain ed yield was 93 624 and 53 635 kg ha- 1, in transplanting and seeding nurseries, respectively. The highest yield was obta ined from cultivar Eva in late March planting. 3. Leaf yield has been affected only by production mate rial (P<0.01) in 1991, but all treatments and their interac tions showed significant (P<0.01) effect on leaf yield in 1992. Leaf yield in transplanting nurseries was higher than the yield in seeding plots. Leaf yields in these treatments were 44 186 and 24 770 kg ha- 1, respectively. 4. The effect of treatments on sugar yield showed were similar to their effects on leaf yield. Sugar yield with seedling transplant and seeding nurseries were 11 697 and 6 973 kg ha- 1, respectively in 1991. Early march planting61 obtained the highest sugar yield (as of 14 074 kg ha- 1 ) in 1992. Cultivars Eva and Nina were not significant with res pect to the highest sugar yield. Sugar yield per hectare has been calculated as of 10 975 and 6 317 kg with seedling transplanted and seeding nurseries, respectively. 5. Digestion ratio, dry matter contenl and polarization were significant for cultivars in both years. The highest di gestion ratio, dry matter content and polarization were obta ined from cultivar Kawepura as 13.80, 16.72 and 14.58 %, res pect i vely. 6. The effects of treatments and their interactions in either years on purity, alfa-amino nitrogen and ash ratio we re not significant. As a result of these findings, transplanting could be recommended because of low seed rate, no trilling, reducing labour and other costs, high yield compared to seeding, as a common application. On the other hand, the seedling results in low quality for digestion, dry matter and polarization ra tios but not significantly. Cultivar Eva and Nina in early planting should be grown by farmers.