Kuru fasülyede bazı tarımsal özelliklerin genotip X çevre interaksiyonu ve kalıtım derecelerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma

Abstract

ÖZ Bu çalışma fasulyede verim ve verime etki eden karakterler, bunların kalıtım dereceleri ile genotip x çevre interaksiyonlarım belirlemek için Samsun' un Merkez, Bafra, Çarşamba ve Ladik ilçelerinde yapılmıştır. Deneme Ladik' de bir, diğer çevrelerde 1993 ve 1994 yıllarında iki yıl süre ile yürütülmüştür. Genotip x çevre interaksiyon varyansı ve stabilite testi 7 çevre üzerinden; karakterlerin kalıtım dereceleri ise Samsun, Çarşamba ve Bafra lokasyonlarının 2 yıl üzerinden birleştirilen değerlerinden yapılan varyans analiz sonucu belirlenmiştir. Denemede Şahin-90, Esk-855, Yunus-90, Karacaşehir-90, Yalova-5 tescilli çeşitler ile Yerli ve Horoz olarak adlandırılan köy çeşitleri ve 2685, 2691, 2770, 2715.ABA-58, WA-6780-8 hatları olmak üzere toplam 14 çeşit/hat kullanılmıştır. Değişen çeşit, çevre ve çeşit x çevre interaksiyonunun tane verimi ve diğer incelenen tüm karakterlere etkisi çok önemli olmuştur. Tane veriminin kalıtım derecesi % 53 bulunmuştur. Yunus-90, Esk-855, Yalova-5, Horoz, WA-6780 ve Yerli çeşitlerinin tane verimi bakımından stabil olduğu tespit edilmiştir. En yüksek verim veren ABA-58 iyi çevrelere iyi adaptasyon göstermiştir. Kullanılan çeşitlerde verim dekara 162.7-237.7 kg olup Türkiye ortalamasının üzerinde iken, çevreler içerisinde Samsun bu ortalamanın altında kalmıştır. Tane verimi ile bitkide bakla sayısı (0.6**), biyolojik verim (0.704**), 1000 tane ağırlığı (0.334**), bitki boyu (0.318**), hasat indeksi (0.333**), tane büyüklük indeksi (0.21**) ve çiçeklenme periyodu (0.241**) arasındaki ilişkilerin olumlu ve çok önemli olduğu tespit edilmiştir. Bitki boyu, baklada tane sayısı, 1000 tane ağırlığı, tane büyüklük indeksi, biyolojik verim, hasat indeksi ve tanede kabuk oranının kalıtım dereceleri yüksek iken, bitkide bakla sayısı, tane verimi, ham protein oranı ve çiçeklenme periyodunun kalıtım derecelerinin düşük olduğu belirlenmiştir. ABSTRACT İn this study, heritability of seed yield and it's components, genotype x environment interactions and stability of bean cultivars was determined. The trials were conducted at Çarşamba, Bafra, Samsun locations for two years (1993-94) and Ladik for one year (1993). In the research, Jive registered varieties (Şahin-90, Yunus-90, Esk-855, Karacaşehir- 90, Yalova-5) and two indigenous varieties (Horoz, Yerli) and seven line (ABA-58, WA-6780-8, 2770, 2615, 2691, 2685, 123) were used. The data obtained from experiments coundected at 7 locations were evaluated genotype x environment interactions and stability parameters which are regression coefficient and the mean square of deviation from the regression. Heritabilities of all components were determined to used the data that were obtained from Samsun, Çarşamba and Bafra locations for two yield periods. The effects of genotype, environment and GxE interactions on seed yield were highly significant. Heritability of seed yield was 53 %. It was found that Yunus-90, Esk-855,

ÖZ Bu çalışma fasulyede verim ve verime etki eden karakterler, bunların kalıtım dereceleri ile genotip x çevre interaksiyonlarım belirlemek için Samsun' un Merkez, Bafra, Çarşamba ve Ladik ilçelerinde yapılmıştır. Deneme Ladik' de bir, diğer çevrelerde 1993 ve 1994 yıllarında iki yıl süre ile yürütülmüştür. Genotip x çevre interaksiyon varyansı ve stabilite testi 7 çevre üzerinden; karakterlerin kalıtım dereceleri ise Samsun, Çarşamba ve Bafra lokasyonlarının 2 yıl üzerinden birleştirilen değerlerinden yapılan varyans analiz sonucu belirlenmiştir. Denemede Şahin-90, Esk-855, Yunus-90, Karacaşehir-90, Yalova-5 tescilli çeşitler ile Yerli ve Horoz olarak adlandırılan köy çeşitleri ve 2685, 2691, 2770, 2715.ABA-58, WA-6780-8 hatları olmak üzere toplam 14 çeşit/hat kullanılmıştır. Değişen çeşit, çevre ve çeşit x çevre interaksiyonunun tane verimi ve diğer incelenen tüm karakterlere etkisi çok önemli olmuştur. Tane veriminin kalıtım derecesi % 53 bulunmuştur. Yunus-90, Esk-855, Yalova-5, Horoz, WA-6780 ve Yerli çeşitlerinin tane verimi bakımından stabil olduğu tespit edilmiştir. En yüksek verim veren ABA-58 iyi çevrelere iyi adaptasyon göstermiştir. Kullanılan çeşitlerde verim dekara 162.7-237.7 kg olup Türkiye ortalamasının üzerinde iken, çevreler içerisinde Samsun bu ortalamanın altında kalmıştır. Tane verimi ile bitkide bakla sayısı (0.6**), biyolojik verim (0.704**), 1000 tane ağırlığı (0.334**), bitki boyu (0.318**), hasat indeksi (0.333**), tane büyüklük indeksi (0.21**) ve çiçeklenme periyodu (0.241**) arasındaki ilişkilerin olumlu ve çok önemli olduğu tespit edilmiştir. Bitki boyu, baklada tane sayısı, 1000 tane ağırlığı, tane büyüklük indeksi, biyolojik verim, hasat indeksi ve tanede kabuk oranının kalıtım dereceleri yüksek iken, bitkide bakla sayısı, tane verimi, ham protein oranı ve çiçeklenme periyodunun kalıtım derecelerinin düşük olduğu belirlenmiştir. ABSTRACT İn this study, heritability of seed yield and it's components, genotype x environment interactions and stability of bean cultivars was determined. The trials were conducted at Çarşamba, Bafra, Samsun locations for two years (1993-94) and Ladik for one year (1993). In the research, Jive registered varieties (Şahin-90, Yunus-90, Esk-855, Karacaşehir- 90, Yalova-5) and two indigenous varieties (Horoz, Yerli) and seven line (ABA-58, WA-6780-8, 2770, 2615, 2691, 2685, 123) were used. The data obtained from experiments coundected at 7 locations were evaluated genotype x environment interactions and stability parameters which are regression coefficient and the mean square of deviation from the regression. Heritabilities of all components were determined to used the data that were obtained from Samsun, Çarşamba and Bafra locations for two yield periods. The effects of genotype, environment and GxE interactions on seed yield were highly significant. Heritability of seed yield was 53 %. It was found that Yunus-90, Esk-855,Yalova-5. Horoz. WA-6780-8 and Yerli genotypes were stable for seed yield. ABA-58 that gave the highest seed yield, adapted to the good locations, well. The seed yields of genotypes were 162.7-237.7 kg for per decare. The avarage yields of locations,except that of Samsun were higher than that of Turkey. Positively significant correlations were determined between seed yield and some yield components such as number of pods/plant (0.6**), biological yield (0.34**), 1000-seed weigth (0.334**), plant height (0.318**), harvest index (0.333**) and flowering period (0.241**). Heritabilities were found high for plant height, number of seeds/pod, 1000 seed weight, seed size index, biologic yield, harvest index and rate of seed code; but low for number of pods/plant, seed yield, crude protein content, period of flowering and growth period.