Türkiye orman güllerinin toplanması ve kültüre alınması

Abstract

Bu çalışma Karadeniz Bölgesi florasında yoğun olarak yetişen orman güllerini (Rhododendron sp.) selekte etmek, orman güllerinin çoğaltım yöntemlerini araştırmak ve selekte edilen tiplerin süs bitkileri sektörüne kazandırılması amacıyla 2009-2011 yılları arasında yürütülmüştür.Denemenin ilk aşamasında Artvin, Rize, Trabzon, Giresun, Ordu ve Samsun illeri bahar ve yaz aylarında dolaşılarak orman gülü tiplerinin yoğun olduğu alanlar taranmış morfolojik özelliklerine göre 24 genotip (Artvin'den 20, Trabzon'dan 1, Giresun'dan 1 ve Ordu'dan 2 adet) seçilmiştir. Seçilen orman gülü tiplerinin tür teşhisleri yapılmış ve 11 tipin R. ponticum L., 4 tipin R. luteum Sweet, 2 tipin R. smirnovii Trautv., 2 tipin R. x sochadzeae Charadze & Davlianidze, 1 tipin R.ungernii Trautv., 1 tipin R. caucasicum Pallas, 1 tipin R. x filidactylis R. Milne, 1 tipin R. x rosifaciens R. Milne ve 1 tipin ise R. x davisianum R. Milne türlerine ait olduğu belirlenmiştir. Seçilen genotiplerin süs bitkisi olma özelliklerinin iyi, 08 BO 01 nolu tipin lekesiz petalli, 52 KU 01 nolu tipin sarı ve kırmızı petalli, 52 UL 01 nolu tipin ise muhtemelen yeni bir varyete olduğu saptanmıştır.Denemenin ikinci aşamasında orman güllerinin çelik ve tohumla çoğaltılabilme imkanlarını araştırmak amacıyla tür bazında üç farklı dönemde çelik alınarak 0, 2000, 4000 ve 8000 ppm IBA uygulanmış ve torf+perlit (3:1) ve perlit ortamında iki yıl süreyle köklendirilerek köklenme oranı (%) ve derecesi (1-9) araştırılmıştır. Ayrıca, orman güllerinin tohumla çoğaltılma imkanları da tespit edilmiştir. Çalışmada R. ponticum, R. smirnovii ve R. ungernii türlerinin torf ortamında (sırasıyla % 86.66, %73.33 ve %33.33), R. luteum ve R. caucasicum türlerinin ise perlit ortamında (sırasıyla %95.00 ve %41.66) daha yüksek oranda köklendiği tespit edilmiştir. Köklenme derecesi yönünden ise tüm türlerden asidik torf+perlit (3:1) ortamında daha iyi sonuç alınmıştır. Ekim ayında alınarak 8000 ppm IBA dozu ile muamele edilen ve asidik torf+perlit (3:1) ortamına dikilen R. ponticum türü çeliklerinde 6.40 köklenme derecesi ile en iyi sonuç elde edilmiştir. Orman gülü çeliklerinin köklenme seviyelerinin; türe, çelik alma dönemine, köklenme ortamına ve kullanılan IBA dozuna bağlı olarak değişkenlik gösterdiği belirlenmiştir. Denemede seçilen tiplerin kromozom sayılarını ortaya koymak amacıyla kullanılan yöntem sonuç vermemiştir.

This study was conducted to select Rhododendron (Rhododendron sp.) species which intensively grown in the flora of Black Sea Region, also to find out the most suitable propagation methods and ultimately to introduce selected types to the floricultural sector in the country. The study lasted two years between 2009-2011.At the first stage of the experiment; Artvin, Rize, Trabzon, Giresun, Ordu and Samsun provinces were explored to collect Rhododendron genotypes during the months of spring and summer seasons to search and determine the locations where Rhododendron types might be intense. In terms of morphological characters;selected 24 genotypes were grouped according their locations (20 from Artvin, 1 from Trabzon, 1 from Giresun and 2 from Ordu). The selected species were also identified and it was found that 11 of those belonged to R. ponticum L., 4 to R. luteum Sweet, 2 toR. smirnovii Trautv., 2 toR. x sochadzeae Charadze & Davlianidze, 1to R.ungernii Trautv., 1 toR. caucasicum Pallas, 1to R. x filidactylis R. Milne, 1 to R. x rosifaciens R. Milne and 1 to R. x davisianum R. Milne. It was also found that the selected ecotypes were promising in term of ornamental stand of points especially 08 BO 01 with spotless petals, and 52 KU 01 with yellow and red petals. The ecotype 52 UL 01 type was not been identified and it was concluded it could probably be a new variety.In the second phase of experiment, cuttings from selected species were taken in three different periods in order to determine possibilities of vegetative propagation via cutting and seed of Rhododendrons. The cuttings were treated with three different concentrations of IBA; 2000, 4000, and 8000 ppm beside controls. . Rooting rate in percentages and levels (1-9) of the cuttins which put into turf+perlite (3:1 v/v) and perlite after the hormone treatments in two executive years were searched. In the study it was determined that R. ponticum, R. smirnovii and R. ungernii spp. rooted in higher rates 86.66%, 73.33% and 33.33%, respectivelyin turf medium, whereas R. luteum and R. caucasicum spp. gave better results in rooting in pearlite medium with 95.00% and 41.66%, respectively. In respect to rooting levels in the medium of acidic turf + pearlite (3:1) better results were obtained from all strains. The best result was obtained with %6.40 of rooting level in R. ponticum spp. cuttings taken in October, treated with 8000 ppm IBA and grownin acidic turf + pearlite (3:1) medium. It was figured out that rooting levels of Rhododendron cuttings varied depending on species, time of taking explants, type of medium and IBA doses. A method used to present choromosome numbers of selected types in did not give any satisfying results.