Türkiye`de ıslah edilmiş yeni soya (Glycine max. L. Merrill) çeşitlerinin orta karadeniz bölgesi koşullarında verim ve kalite performanslarının belirlenmesi

Abstract

Araştırma, Samsun İli Bafra ve Terme İlçelerinde 9'u Türkiye'de ıslah edilmiş, 3'ü yabancı menşeili soya çeşitleri ile yürütülmüştür. Çalışmada 10 agronomik ve 2 teknolojik özellik incelenmiş, 3 fenolojik gözlem yapılmıştır.Araştırmada; bitki boyu Bafra lokasyonunda 128.93-195.93 cm, Terme lokasyonunda 112.76-155.36 cm; ilk bakla yüksekliği Bafra lokasyonunda 12.73-21.03 cm, Terme lokasyonunda 8.46-17.20 cm; bitkideki bakla sayısı Bafra lokasyonunda 91.70-144.06 adet, Terme lokasyonunda 109.13-189.16 adet; baklada tane sayısı Bafra lokasyonunda 2.00-3.00 adet, Terme lokasyonunda 2.16-3.00 adet; dal sayısı Bafra lokasyonunda 2.03-5.43 dal/bitki, Terme lokasyonunda 1.00-3.76 dal/bitki; tohum verimi Bafra lokasyonunda 375.03-567.43 kg/da, Terme lokasyonunda 335.50-570.68 kg/da; biyolojik verim Bafra lokasyonunda 104.17-157.50 g/bitki, Terme lokasyonunda 90-175 g/bitki; bitkide tohum verimi Bafra lokasyonunda 62.25-78.70 g, Terme lokasyonunda 37.39-102.49 g; hasat indeksi Bafra lokasyonunda % 27.99-40.08, Terme lokasyonunda % 28.83-40.81; 1000 tane ağırlığı Bafra lokasyonunda 167.77-224.44 g, Terme lokasyonunda 124.97-235.05 g arasında bulunmuştur. Çeşitlerin protein oranı % 39.63-43.11, yağ oranı % 16.13-18.52 arasında değişmiştir. Ayrıca bitkide bakla sayısı ile biyolojik verim (r: 0.835**) ve bitkide tohum verimi (r: 0.637*), dekara tohum verimi ile hasat indeksi arasında pozitif önemli ilişki (r: 0.581*) bulunmuştur.Çalışmada, Terme lokasyonunda verim bakımından Erensoy ve Atakişi soya çeşitleri; Bafra lokasyonunda Üstün 1, Türksoy, Ataem 7 ve Atakişi çeşitleri diğer çeşitlerden daha yüksek verim vermiştir. Fakat, Türkiye'de ıslah edilmiş soya çeşitlerinin verim ve kriterleri üzerine iklim ile çevre faktörleri etkisinin daha ayrıntılı değerlendirilebilmesi için bu ve benzer çalışmaların çok sayıda lokasyonda uzun yıllar yapılmasının yararlı olacağı sonucuna varılmıştır.Anahtar kelimeler: Orta Karadeniz Bölgesi, soya, verim, çeşit, protein, yağ

This study was conducted in district of Terme and Bafra, Samsun in 2 locations with 9 soybean varieties reclaimed in Turkey and 3 soybean varieties in foreign origin. In these varieties 10 agronomic and 2 technological features analyzed and 3 phenologic observations were made.Various features were found for Bafra and Terme locations as follows, respectively; plant heights: 128.93-195.93 cm and 112.76-155.36 cm; first pod heights: 12.73-21.03 cm and 8.46-17.20 cm; pod counts in plant: 91.70-144.06 item and 109.13-189.16 item; grain counts in pod 2-3 item and 2.16-3 item; branch counts 2.03-5.43 branch/plant and 1-3.76 branch/plant; seed yields 375.03-567.43 kg/da and 335.50-570.68 kg/da; biological yields 104.17-157.50 g/plant and 90-175 g/plant; seed yield per plant 62.25-78.70 g and 37.39-102.49 g; harvest index 27.99-40.08 % and 28.83-40.81 %; 1000-seed weight 167.77-224.44 g and 124.97-235.05g. Protein and oil contents changed between 39.63-43.11 % and 16.13-18.52 %, respectively, for all varieties. Furthermore, positive relationships were determined between pod count in plant and biological yield (r: 0.835**), between pod count in plant and seed yield per plant (r: 0.637*) and between seed yield (kg/da) and harvest index (r: 0.581*).Erensoy and Atakişi varieties gave higher yields than others in Terme location as is the case with Üstün 1, Türksoy, Ataem 7 and Atakişi varieties in Bafra location. However, it was concluded that lots of studies should be conducted in various locations in order to determine the effcets of the climate and other enviromental factors on yields and qualities of soybean varieties improved in Turkey.Key Words: Middle Black Sea Region, soybean, yield, varieties, protein, oil.