Bazı kışlık kolza (Brassica napus L.) melezlerinde özel kombinasyon kabiliyetlerinin belirlenmesi

Abstract

Bu araştırma, 10 kendilenmiş saf kolza hattı ile bunların 49 F1melez kombinasyonunu içeren diallel melez kolza populasyonlarında verim ve verim komponentleri için; genetik yapıyı, genel ve özel uyum yeteneklerini ve melez güçlerini belirlemek için yapılmıştır. 49 F1 melez kombinasyonunun yer aldığı deneme, 2014/2015 vejetasyon döneminde, Karadeniz Bölgesi sahil Kuşağı (Samsun) koşullarında kışlık olarak yürütülmüştür.Çalışmada, çıkış süresi, kıştan çıkış oranı, ilk çiçeklenme süresi, tam çiçeklenme süresi, ilk harnup bağlama süresi, % 50 harnup bağlama süresi, bitki boyu, yan dal sayısı, bitkide harnup sayısı, harnupta tohum sayısı, bin tane ağırlığı, ham yağ oranı, ham protein oranı, glikosinolat miktarı, tohum verimi, ham yağ ve ham protein verimleri incelenmiştir. Elde edilen veriler Basit İstatistiki Analiz Metoduna göre değerlendirilmiştir. Araştırmada sonunda, ölçülen bitki boyu değerleri 87.3-146.0 cm arasında bir değişim göstermiş olup en yüksek bitki boyu KT2xKT46 ile KT4xKT33 F1 melez kombinasyonlarından elde edilmiştir. Bitkide yan dal sayısı değerlerini incelediğimizde, KT2xKT2, KT4xKT20 ve KT4xKT33 F1 melez kombinasyonları 7.70'şer adet ile en yüksek yan dal sayısı değerlerini vermişlerdir. Harnupta tohum sayısı en fazla KT28xKT46 F1 melez kombinasyonundan (31.7 adet), harnupta tohum sayısı en az ise ile KT3xKT20 F1 melez kombinasyonundan (19.7 adet) belirlenmiştir. KT33xKT46 (433.4 kg/da) ve KT20xKT46 (433.07 kg/da) F1 melez kombinasyonları ise KT3xKT46 F1 melez kombinasyonundan sonra en yüksek dekara verim değerlerini sırayla elde eden melez kombinasyonları olmuşlardır. İncelenen özellikler içerisinde en yüksek ham yağ oranı, (% 44.0) ile KT20xKT33 F1 melez kombinasyonundan, en yüksek protein oranı, (% 25.62) ile KT20xKT20 F1 melez kombinasyonundan, dekara kolza tane verimi yönünden F1 melez kombinasyonlarından elde edilen heterosis değerleri % 42.20 ile -19.21 arasında; heterobeltiosis değerleri % -37.75 ile 12.07 arasında ve ekonomik heterosis değerleri % 69.74 ile -5.79 arasında değişim göstermiştir. İncelenen bitki boyu özelliği yönünden F1 melez kombinasyonlara ait heterosis değerleri % 21.10 ile % -33.20 arasında; heterobeltiosis değerleri % 2.2 ile % -45.4 arasında, ekonomik heterosis değerleri ise % 20.8 ile % -35.5 arasında tespit edilmiştir. Kolzada verimi etkileyen önemli bir faktör olan bin tane ağırlığı yönünden, F1 kombinasyonlarından elde edilen heterosis değerleri % 29.1 ile % -50.7 arasında; heterobeltiosis değerleri % 6.3 ile % -57.1 arasında, ekonomik heterosis değerleri ise % 28.3 ile % -48.5 arasında ölçülmüştür.Anahtar Kelimeler: Kolza, verim, yağ oranı, protein oranı, glikosinolat, heterosis

This research was carried out to determine hybrid power, general and special adaptation capabilities and genetic structure of 10 inbred line of rapeseed and find out yield and yield components of diallel hybrid population including 49 F1 hybrid combinations. The study including 49 F1 combinations was carried out during vegetation period in the winter season of 2014 and 2015 under the conditions of Black Sea coastline (Samsun). As the floret structure of rapeseed is small and the quantity of seed of per hybrid is inadequate, the quantity of seed taken out of hybrids is not enough to carry out repeated studies. Results received were evaluated with Simple Statistical Analyzing Method. Germination duration, survival rate of winter, first flowering duration, in full flowering duration, first creating carob duration, in full creating carob duration, plant height, the number of lateral branches and carobs, seed number per carob, thousand seed weight, crude protein ratio, crude oil ratio, the amount of the glucosinolate, seed yield, crude oil yield, crude protein yield were evaluated in this study. At the end of the study, plant high values ranged from 87.3 to 146.0 cm and the highest plants were received from KT2xKT46 and KT4xKT33 F1 hybrid combinations. When we examined lateral branch values, we had the highest number of 7.70 in KT2xKT2, KT4xKT20 and KT4xKT33 F1 hybrid combinations. The highest seed number per carob was 31,7 in KT28xKT46 F1 hybrid combinations, and the least was 19.7 in KT3xKT20 F1 hybrid combinations. After KT33xKT46 (433.4 kg/da) and KT20xKT46 (433.07 kg/da) F1 hybrid combinations were the second highest yield rates per decare. Among the qualities examined the highest raw oil rate (44.0%) was seen in KT20xKT33 F1 hybrid combinations, the highest protein rate (25.62%) was in KT20xKT20 F1 hybrid combinations. According to rapeseed yield per decare received from F1 hybrid combinations the heterosis values were between 42.20% and 19.21%, heterobeltiosis values were between -37.75% and 12.07%, economic heterosis values were between 69.74% and -5.79%. According to plant height quality F1 hybrid combinations the heterosis values were between 21.10% and -33.20%, heterobeltiosis values were between 2.2% and -45.4%, economic heterosis values were between 20.8% and -35.5%. According to thousand seed weight which affect yield was F1 hybrid combinations the heterosis values were between 29.1% and -50.7%, heterobeltiosis values were between 6.3% and -57.1%, economic heterosis values were between 28.3% and -48.5%. Key words: Rapeseed, yield, oil rate, protein rate, glucosinolate, heterosis