Meme kanseri hastalarında kontrol odağı ve travma sonrası gelişim arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Kanser, yaşamı tehdit edici özellikte olan kronik hastalıklar içerisinde en sık görülenlerden biridir. Meme kanseri ise kadınlar arasında en çok rastlanan kanser türüdür. Kadınlar için meme kanseri yaşama bir tehdit olmanın ötesinde üretkenlik, cinsellik ve kadınlığa bir tehdit olarak algılandığı için birçok psikososyal sorunu da beraberinde getirmektedir. Bu bakımdan psikoloji alanında bir hastalık travması olarak ele alınan meme kanseri, literatürde daha çok travmanın yarattığı olumsuz etkiler açısından incelenmiştir.Travma sonrası gelişim kavramı yaşanılan travmaların olumsuz yönleri yerine, kişilerin hayatında meydana gelebilecek olumlu değişimlere işaret etmektedir. Son yıllarda kanser ve travma sonrası gelişim ile ilgili yapılan çalışmalarda artış görülmekte ve hastalık sürecinde kişilerde meydana gelen olumlu gelişimlere yönelik bulgular sunulmaktadır.Kontrol odağı ise kişilerin yaşadıkları olayların içsel veya dışsal etkenlere yükleme eğilimiyle tanımlanan bir kişilik özelliğidir ve bir travma olarak kanser hastalığının kaynağının nasıl algılandığı üzerinde etkilidir. Dış-kontrol odağına sahip kişiler, hastalıklarının kaynağını daha çok kader, şans gibi dışsal faktörlere; iç-kontrol odağına sahip kişiler ise hastalıklarının kaynağını daha çok kendi sorumluluklarına yüklemektedirler.Bu araştırmanın amacı, meme kanseri tanısı almış kadınlarda kontrol odağı ve travma sonrası gelişim arasındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırmanın amacı doğrultusunda, kontrol odağı ve travma sonrası gelişim arasında anlamlı bir ilişki bulunacağı ve travma sonrası gelişim açısından iç ve dış kontrol odağına sahip hastalar arasında anlamlı bir fark bulunacağı beklenmiştir.Araştırmanın örneklemi meme kanseri tanısı almış toplam 91 kadından oluşmaktadır. Katılımcıların yaşları 28–75 arasında değişmektedir ve yaş ortalaması 47,31'dir. Veri toplamak amacıyla görüşmeci tarafından hazırlanan Demografik Bilgi Formu ve hastalığa dair değişkenlerle ilgili soruları içeren görüşme formu, Rotter'ın İç-Dış Kontrol Odağı Ölçeği (RİDKOÖ) ve Travma Sonrası Gelişim Ölçeği (TSGÖ) kullanılmıştır. Elde edilen veriler, SPSS 11,5 programında Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon, t-test ve Tek-Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) teknikleri ile analiz edilmiştir.Araştırmadan elde edilen bulgulara göre, kontrol odağı ve travma sonrası gelişim arasında negatif yönde ve anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Yüksek kontrol odağı puanı dış kontrol odağına işaret etmektedir ve kontrol odağı puanı arttıkça travma sonrası gelişim puanı düşmektedir.Bununla birlikte iç ve dış kontrol odağına göre katılımcılar arasında travma sonrası gelişim açısından anlamlı fark bulunmamıştır. TSGÖ alt ölçeklerinden yaşam felsefesindeki değişimin düzeyleri arasında kontrol odağı açısından anlamlı bir fark bulunmuş; diğer kişilerle olan ilişkilerdeki ve kişinin kendisindeki değişim alt ölçeklerinin düzeyleri arasında ise kontrol odağı açısından anlamlı bir fark bulunmamıştır. Demografik değişkenlere bakıldığında, kontrol odağı açısından ailesinde başka kronik hastalık olması anlamlı bir değişken olarak bulunmuştur. Travma sonrası gelişim açısından ise tanı öncesi tetkiklerden ultrason değişkeni, tedavi yöntemlerinden radyoterapi ve ameliyat değişkenleri, ailede hastalık öyküsü ve kendi kendine meme kontrolü değişkenleri anlamlı etkiye sahip olarak bulunmuştur. Çalışmanın sonuçları ilgili literatür çerçevesinde tartışılmış, sınırlılıklar ve öneriler belirtilmiştir.Anahtar Kelimeler: Meme Kanseri, Kontrol Odağı, İç-Dış Kontrol Odağı, Travma Sonrası Gelişim

Cancer is one of the most commonly seenlife-threatening chronic diseases. Breast cancer is the most common cancer type among women. Since breast cancer, besides being life-threatening, is also perceived as a threat to fertility, sexuality and femininity, it brings along many psychosocial problems. In this regard, covered in the field of psychology as a trauma of illness, breast cancerismore often studied in literature with respect to the negative effects trauma creates.The term posttraumatic growth points to the positive changes that can happen in people's lives, rather than the negative effects of traumatic experiences. Recent years have seen an increase of studies about cancer and posttraumatic growth, and results regarding the positive changes during the disease process have been submitted. Locus of control is a personality trait defined as the tendency to attribute one's own experiences to internal or external factors. People with external locus of control attribute the origin of their diseases more to external factors such as fate or luck; whereas people with internal locus of control attribute more to their own responsibilities. The aim of this research is to study the relationship between locus of control and posttraumatic growth in women diagnosed with breast cancer. Considering this aim, it is expected to find a significant relationship between locus of control and posttraumatic growth, and a significant difference between patients with external and internal locus of control in terms of posttraumatic growth. The sample of the study consists of 91 women diagnosed with breast cancer. Age of participants varies between 28-75, and the mean age is 47,31. In order to obtain data, Demographic Information Form and an interview form consisting of questions about the variables regarding the disease, designed by the interviewer, Rotter's Internal and External Locus of Control Scale (RIELCS), and Posttraumatic Growth Inventory (PTGI) were used. The data obtained were analyzed in SPSS 11,5 using the Pearson's Product-Moment Correlation, T-test, andOne-Way Analysis of Variance (ANOVA) techniques. According to the results, a negative and significant relationship between locus of control and posttraumatic growth was found. The high locus of control score points to an external locus of control, and as the locus of control score increases, the posttraumatic growth score decreases. Nevertheless, no difference was found between patients with external and internal locus of control in terms of posttraumatic growth. From the PTGI sub-scales, a significant difference was found between the levels of change in philosophy of life; no significant difference was found between the subscales levels relating to others and one's own change, in terms of to locus of control. Looking at the demographic variables, having another chronic disease in the family is found to be a significant variable in terms of locus of control. In terms of posttraumatic growth, the ultrasound variable from pre-diagnostic examinations, radiotherapy and surgery variables from treatment techniques, account of disease in family and breast control by oneself variables were found to be significant factors. Results were discussed with respect to literature, limitations and suggestions were stated.Keywords: Breast Cancer, Locus Of Control, Internal And External Locus Of Control, Posttraumatic Growth