Çok Boyutlu Sağlık Denetim Odağı Ölçeği C Formu: Türkiye geçerlik-güvenirlik çalışması

Abstract

Bu çalışma, Çok Boyutlu Sağlık Denetim Odağı Ölçeği (ÇBSDOÖ) C Formunun geçerlik ve güvenirliğini Son Dönem Kronik Böbrek Yetmezliği (SDBY) olan Türk bir hasta grubunda incelemeyi amaçlamıştır. Örneklem, 109'u erkek ve 87'si kadın olmak üzere, toplam 196 kişiden oluşmaktadır. Ölçeğin güvenirliği; iç tutarlılık ve 2 aylık bir test-tekrar test güvenirliği dikkate alınarak değerlendirilmiş; bu değerlendirmeler de geçerlik, ölçüt ve yapı geçerliği dikkate alınarak incelenmiştir. Ölçüt geçerliğine yönelik hipotezleri test etmek için, hastalar ÇBSDO ölçeği Form C, Kısa Form 36 ve Genel Sağlık Anketi-12'yi doldurmuşlardır. Diyet ve sıvı kısıtlamalarına uyum; diyaliz seansları arası kilo alımı, kan serum üre, potasyum ve kreatinin seviyeleri gibi klinik verilerden faydalanılarak değerlendirilmiştir. Bulgular ölçeğin iç tutarlılığının (İç SDO =.82; Şans SDO =.82; Doktorlar SDO =.63; Güçlü Diğerleri SDO =.57) ve yüksek bir test-tekrar test güvenirliğinin olduğunu (İç SDO, .88; Şans SDO, .83; Doktorlar SDO, .72; Güçlü Diğerleri SDO, .57) göstermiştir. Ölçüt geçerliği için elde edilen bulgular, hipotezleri kısmi olarak desteklemekte ve geçerlik için kanıt sağlamaktadır. Geçerliği incelemek adına daha çok çalışma gerekmektedir. Yine de, bu ölçeğin SDBY hastalarında sağlık denetim odağının yaşam kalitesi, duygusal iyilik ve uyum gibi sonuç değişkenlerine etkisi incelenirken kullanılabileceği öngörülmektedir.

This study aimed to investigate the validity and reliability of the Multidimensional Health Locus of Control Scale (MHLC) Form C in a Turkish sample of patients with End-Stage Renal Failure (ESRF). The sample consisted of 109 men and 87 women. The reliability of the scale was assessed by paying attention to internal consistency and 2 months test-retest reliability whereas its validity was assessed by paying attention to construct and criterion validities. To determine the criterion validity of the scale, a number of hypotheses concerning the ways in which locus of control were related to quality of life, emotional well-being and adherence to diet and fluid restrictions were tested. To test these hypotheses, patients completed the MHLC-Form C, SF-36 and the General Health Questionnaire-12 (GHQ-12). Adherence to diet and fluid restrictions were assessed through clinical measures including interdialytic weight gain and blood urea, potassium and creatinine levels. The findings showed that the scale was internally consistent (Internal HLOC =.82; Chance HLOC =.82; Doctors HLOC =.63; Powerful Others HLOC =.57) and had high test-retest reliability (Internal HLOC, .88; Chance HLOC, .83; Doctors HLOC, .72; Powerful Others HLOC, .57). The findings for the criterion validity provided partial support for the hypotheses which in turn provided some evidence for the validity of the scale. More studies are needed to further examine the validity of the scale. Nevertheless, it is envisaged that this scale can be used in ESRF patients to examine the effect of locus of control on outcome measures such as quality of life, emotional well-being and adherence.