Türkiye`de bağımsız denetiminin tam tasdik denetimi ile karşılaştırılması

Abstract

Bağımsız denetim; finansal tablo ve diğer finansal bilgilerin, finansal raporlama standartlarına uygunluğu ve doğruluğu hususunda, makul veya sınırlı güvence sağlayacak yeterli ve uygun bağımsız denetim kanıtlarının elde edilmesi amacıyla, denetim standartlarında öngörülen gerekli bağımsız denetim tekniklerinin uygulanarak defter, kayıt ve belgeler üzerinden denetlenmesi ve değerlendirilerek rapora bağlanmasıdır. Tasdik, gerçek veya tüzel kişilerin veya bunların teşebbüs ve işletmelerinin yeminli mali müşavirlerce denetleme ilke ve standartlarına göre uygunluk yönünden incelenmesi, bu inceleme sonuçlarına dayanılarak tasdik kapsamına giren konuların ve belgelerin gerçeği yansıtıp yansıtmadığının imza ve mühür kullanmak suretiyle tespiti ve rapora bağlanmasıdır.Finansal tablolardaki bilgilerin güvenilir olmama olasılığından dolayı, bu bilgileri karar verme sürecinde kullanan işletmeyle ilgili tüm taraflar açısından, bu bilgilerin doğruluk ve güvenilirlik derecesi son derece önemlidir. Bu güvenin sağlanabilmesi, işletmeler tarafından hazırlanan finansal bilgilerin denetimi ile mümkündür. Denetimin etkinliği ise bağımsız denetim ile sağlanabilir.Ülkemizde bağımsız denetim alanındaki gelişim özellikle batılı ülkelerdeki gelişmelere nazaran yaklaşık yüz yıl gecikmeli olarak yasal bir statüye kavuşabilmiştir. Türkiye'de işletme denetimi, uzunca bir süre işletmeler üzerindeki devlet denetimi şeklinde sadece kamu denetçilerince gerçekleştirilmiştir. Ülkemizde bağımsız denetim, ekonomideki gelişmelere de paralel olarak ve dış dünyadan kaynaklanan zorunluluklar neticesinde ortaya çıkıp, gelişebilmiştir. Türkiye'de bağımsız denetimin başlaması ve gelişmesinde en önemli etken mali piyasalarda faaliyet gösteren banka ve diğer mali kuruluşların talepleri olmuştur. Öncelikle dış kredi kaynaklarından yararlanmak isteyen Türk firmaları muhasebe denetimi mecburiyeti ile karşılaşmışlardır. Bağımsız denetimle ilgili yasal zorunluluk ilk defa 1987 yılında bankalarla başlamış, halka açık şirketlerde zorunlu bağımsız denetimin başlama tarihi ise 1989 olmuştur. Bir taraftan da 1989 tarihli 3568 sayılı Yasa ile özel vergi denetimi şeklinde Türkiye'ye özgü olan tasdik denetimi müessesesi oluşturulmuştur.Türkiye, özellikle Avrupa Birliği'ne adaylık süreciyle birlikte 2000'li yılların başından günümüze çok hızlı bir değişim ve gelişim sürecine girmiştir. Bu kapsamda muhasebe ve denetim alanında da yasal ve yapısal önemli değişimler olmuştur. Bu konuda atılan en önemli adımlardan biri, 2011 yılında 6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu'nun kabul edilmesidir. Yeni TTK'da işletmelerin denetimi ile ilgili önemli değişiklikler yapılmıştır. 2011 yılına kadar ülkemizde bağımsız denetimin gelişim süreci, SPK, BDDK ve EPDK gibi kamu kurumlarının kendi görev alanlarındaki sektörlerle ilgili ayrı ayrı düzenlemeleriyle, karmaşık bir şekilde ilerlemiştir. Ancak 6102 sayılı yeni TTK'yadayanılarak çıkarılan 02.11.2011 tarih ve 660 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile bağımsız denetime yönelik düzenleme ve uygulamaları tek çatı altında toplamayı amaçlayan Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu kurulmuştur. Türkiye'de şu anda birbiri ile ilgili ancak birbirinden farklı iki bağımsız denetim çeşidi vardır. Uygulamada tasdik denetiminin bağımsız denetime nazaran daha ağırlıkta olduğu bilinmektedir. Bununla birlikte Türkiye'de bağımsız denetim alanında son derece önemli gelişmelerin yaşandığı bu günlerde, mevzuat ve uygulamalar sürekli değiştirilmekte, geliştirilmekte ve bağımsız denetimin kapsamı da gitgide genişlemektedir. Denetime olan ihtiyaç günden güne artmakta buna paralel olarak denetimin önemi de artmaktadır. Ülkemizde denetlenen bir ticari hayatın oluşması, kayıt dışı ekonominin kayıt altına alınması, bilgi için muhasebe ilkesinin hayata geçmesi, vergi gelirlerinin arttırılması, ülkemizin ekonomik açıdan kalkınması, dünyayla bütünleşmesi, uluslararası alanda güçlü bir aktör olarak yerini almasında bağımsız denetim ve ülkemize özgü tasdik denetimi son derece önemlidir.Çalışmada, öncelikle işletme, muhasebe ve bağımsız denetim kavramları teorik olarak incelenmiş olup, daha sonra Türkiye'de özellikle son gelişmeler ışığında, bağımsız denetim ve tasdik denetimi düzenleme ve uygulamaları ayrıntılı şekilde ele alınmıştır. Son olarak da birbirine benzer ancak birbirinden farklı her iki denetim biçiminin birbirleriyle ilişkileri, farklılıkları ve benzerlikleri yönüyle ortaya konulmaya çalışılarak, Türkiye'de genel olarak bağımsız denetimin topyekun bir bakış açısıyla genel bir haritası çizilmeye çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Denetim, Bağımsız Denetim, Tasdik Denetimi, Denetç

Independent audit means to report via evaluating and auditing the financial reports, records, and documents by applying the required independent audit techniques which are foreseen in audit standards, in respect of compliance and accuracy of financial statements and other financial information in financial reporting standards, with an aim of obtaining adequate and appropriate independent audit evidence which will provide reasonable or limited assurance.Certification means to examine the real or legal persons or their enterprises and companies by chartered accountants in terms of conformity with auditing principles and standards, and also means to identify and report whether the topics and documents which are included in certification reflect the truth or not, depending on above mentioned examination results through using signature and seal.Due to the probability that information in the financial statement may not be reliable, the degree of accuracy and reliability of the information is extremely important in terms of the companies which use the information in decision making process. To ensure this confidence is possible only by auditing the financial information prepared by companies. The effectiveness of the audit can be provided by independent audit. Development in the field of independent audit in our country, especially with respect to developments in western countries was delayed nearly a hundred years, has achieved a legal status. Business control in Turkey, on business for a long time only in the form of state supervision was carried out by public supervisors. Independent auditing in our country, in parallel with developments in the economy and as a result of obligations arising from the outside world has come out and evolved. In Turkey, the most important factor of the beginning and evolving of the independent audit has been the demand of banks operating in the financial markets and other financial institutions. First of all, Turkish companies which wish to benefit from foreign credit sources were faced with the obligation of accounting controls. Legal obligations related to independent audit began with banks in 1987 for the first time, and mandatory independent audit in public companies began in 1989.Meanwhile, the institution of certification audit, unique to Turkey, was constituted in the form of special tax audit by Law No. 35Turkey, along with the nomination process to the European Union, from the beginning of the 2000s to the present has entered a very rapid change and development process. In this context, there have been significant legal and structural changes in the field of accounting and auditing. One of the most important steps taken in this regard in 2011 is the adoption of the New Turkish Commercial Law(TCL) No. 6102. Important changes have been made about auditing of companies in the New TCL. Until the year 2011, the development process of independent audit in our country has progressed in a complex manner with the regulations in the areas related to the sectors separately in public institutions such as SPK, BBDK and EPDK. However, with Legislative Decree No. 660 on 02.11.2011 based on New TCL No.6102, Public Oversight, Accounting and Auditing Standards Agency was established aiming to gather the arrangements and practices in Independent Audit under one roof. In Turkey, there are two types of Independent Auditing which are related to each other but different from each other. In practice, it is known that Certification Auditing has more significance compared to Independent Audit. Moreover, in these days in which extremely important developments in the field of Independent Auditing take place in Turkey, legislation and practices are constantly being modified and extended and also the scope of Independent Audit is expanding more and more. The need for Auditing is increasing day by day and in parallel with it, the importance of Audit is also increasing.In our country, the Independent Auditing and Certification Auditing unique to our country are very important for the creation of an audited commercial life, for formalization of the informal economy, for realization of accounting principles for knowledge, for increasing the income tax, for the economic development of our country, for integration with the world, for placing as a powerful actor in the international arena.In this study, firstly, business, accounting and independent audit concepts are theoretically analyzed, and then, especially in light of recent developments in Turkey, regulations and practices in Independent Audit and Certification Audit are discussed in detail. Finally, the relationships, differences and similarities of similar but different forms of auditing are tried to reveal. It has also been tried to draw a general map of an overall perspective of the Independent Audit.Key Words: Audit, Independent Auditing, Certification Auditing, Audit