Thomas Kuhn`un bilimsel devrim teorisi ve İmre Lakatos`un eleştirisi

Abstract

Bu çalışmanın amacı Thomas Kuhn'un devrimsel ilerleme tasavvuruna gelen, yöntemliliği açısından en kapsamlısı olan Imre Lakatos eleştirisini belirli odaklarda incelemektir. Bu bağlamda devrimsel bir yaklaşımı bilim etkinliğine yükleyen Thomas Kuhn, bu etkinlikte tıpkı devrim sözcüğünün zihinde oluşturduğu imge gibi keskinlikleri de aynı anda bu etkinlik bünyesinde tanımlar. Onun tanımlarını konuşturursak paradigmalar bilim etkinliğini oluşturan, devrimsel yollarla değişimleri sonucunda tüm etkinliğe tâbi bilim insanlarının dünya görüşünü değiştiren bir nevi inanç sistemidir. İnanç sistemi benzetmesi Thomas Kuhn'un paradigma bünyesinde tanımladığı bağlılıkla ilişkili olmakla birlikte, bu bağlılığın kırılım noktaları inançların yarattığı kalın çizgilerle belirlenmemiş, psikolojik bir kavram olan bunalımla açıklanmıştır. Bahsi geçen noktalarda devreye giren Imre Lakatos, Thomas Kuhn'la zıt yollarda yürümese de bazı noktalara şerh düşerek bilim etkinliğinin devrimselliğini sorgular. Bu sorgular sonucunda eleştirilerini sıralayıp, 'bilimsel araştırma programı' adıyla kendi bilimsel etkinlik döngüsünü tanımlar. Bu çalışma, Thomas Kuhn'un yukarıda bahsi geçen detaylarıyla paradigmatik ilerleme tasvirinde açık kapılar bıraktığını savlamakla birlikte Imre Lakatos'un da aksine kurduğu geçişlilik mekanizmasıyla ilerlemenin önüne çıkabilecek engellerin yolunu açabileceğinin altını çizer. Son tahlilde bu tez, iki bilim felsefecisinin güçlü ve zayıf yanlarını irdeleyip, hakikate hangisinin temas edebildiğini Kopernik ve Darwin Devrimi özelinde sorgulamayı amaçlamaktadır.

The aim of this study is to examine the critique of Imre Lakatos, the most comprehensive one raised to the revolutionary methodology of Thomas Kuhn. In this context, Thomas Kuhn, who puts a revolutionary character into the scientific progress, defines the same sharpness in this activity as the image creates in the mind of the word, 'revolution'. Speaking in the epistemic language of Thomas Kuhn, paradigms are a kind of belief system that changes the world view of scientists, who constitute scientific activity. And with revolutionary change, whole world of paradigm changes. The belief system analogy is related to the loyalty that Thomas Kuhn defines in the paradigm approach, but while the break points of this faith are manifested by a psychological concept as 'crisis', not determined by the borders created by beliefs. Imre Lakatos, who intervened at this point, questioned the revolutionary effect of science activity, even though he did not take his position contrary to Thomas Kuhn in some points. As a result of these inquiries, Lakatos defines criticisms and then defines his scientific activity cycle as 'scientific research programmes'. This study underscores that Thomas Kuhn has left open the doors to portraying paradigmatic progress with the above-mentioned details. Unlike Thomas Kuhn, Imre Lakatos could open the way for obstacles in the way of science with his transitional mechanism. In the last instance, this thesis aims to investigate the strengths and weaknesses of the two frameworks and to question which one can touch the truth in the context of the Copernicus and the Darwinian Revolution.