Para politikalarının etkinliği açısından merkez bankalarının bağımsızlığı ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

Abstract

XI ÖZET Merkez bankacılığının başlangıç noktası tüm dünyada bankacılık sisteminin gelişimi ile olmuştur. Fakat merkez bankacılığının gelişimi bankacılık sisteminden farklıdır. Ekonomik politika yapma sürecinde anahtar kurum niteliği taşıyan merkez bankaları mikro ekonomik ve makro ekonomik fonksiyonlara sahiptirler. Merkez bankalarının mikro ekonomik fonksiyonu bankacılık sisteminde istikrar sağlamak iken, makro ekonomik fonksiyonu paranın değerini korumak yani fiyat istikrarını sürdürmektir. Merkez bankalarının sorumlulukları hükümetin mali aracısı olarak en son ödünç verici olma ve daha da önemlisi para politikası uygulama sürecinde bankaların bankası olmaktır. Tüm ülkeler merkez bankalarına sahip olmalarına rağmen, hükümet ve merkez bankaları arasındaki ilişkide önemli farklılıklar bulunmaktadır. Bu anlamda çoğu hükümet merkez bankalarını politik kontrol altında tutarken, diğer hükümetler merkez bankalarına yüksek bağımsızlık vermektedirler. Merkez bankalarının bağımsızlığı para politikasının fiyat istikran amacını gerçekleştirebilmesi için önem taşımaktadır. Merkez bankası bağımsızlığı para politikasını politik süreçten ayrı tutmak olarak tanımlanabilir. Bu anlamda bağımsızlık politik-ekonomik bağımsızlık ve yasal-fiili bağımsızlık olarak iki şekilde ele alınmaktadır. Merkez bankası bağımsızlığını ölçmek amacıyla en kapsamlı girişim Cukierman, Webb ve Neyaptı tarafından yapılmıştır ve merkez bankası bağımsızlığı ile enflasyon arasında güçlü ve negatif bir ilişki bulunmuştur. Dünyada merkez bankacılığı uygulamaları iki eğilimden oldukça etkilenmektedir. Birincisi hükümetlerin merkez bankalarına daha büyük bağımsızlık vermeleri, ikincisi ise kredibilitedir. Merkez bankası kredibilitesi para politikası üzerine modern literatürde önemli rol oynamaktadır. Para politikası için kredibilite paranın değerini koruduğu veXII merkez bankası bağımsızlığı için destek sağlanmasına yardımcı olduğu için önem taşımaktadır. Fakat kredibilitenin ölçülmesi yada objektif olarak değerlendirilmesi oldukça zordur. Bu nedenlerle son yıllarda çoğu ülke para politikasına daha büyük otonomi kazandırmak amacıyla merkez bankası kanunlarında değişiklik yapmaktadır. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'da 2001 yılı içinde Merkez Bankası Kanununda değişiklik yapmıştır. Bu değişiklik ile Türkiye Cumhuriyeti 'de merkez bankası bağımsızlığım artırma çabasındadır.

XIII ABSTRACT All over the world, the starting point of a central bank has come with the development of banking system. However, the evolution of central banking differs from the evolution of banking system. Central Banks, which hold a key status in the process of economic policy-making, have microeconomic and macroeconomic functions. While the microeconomic function of a central bank is to sustain the stability of the banking system, the macroeconomic function of it is to preserve the value of currency and consequently the price stability. The responsibilities of a central bank includes serving as the last lender -as a financial agent of the goverment- and more importantly serving as the bank of banks in the process of monetary policy implementation. Although all countries now have central banks, significant differences exist in the relationship between central banks and their goverments. Most goverments have placed their central banks directly under political control; other goverments have granted their central banks greater independence. Central bank independence is necessary for the success of monetary policy aiming price stability. Central bank independence is defined as insulating monetary policy from political process. The concepts has two different as if political- economic independence and legal- actual independence kinds of definitions. The most comprehensive attempt to quantify central bank independence is given by Cukierman, Webb and Neyapti. They rate the central banks of several countries in different decades according to four measurable dimensions of Central Bank Independence. According to CWN, there is a tight and negative relationship between measures of central bank independence and inflation. In recent years, the practice of central banking around the world has been profoundly affected by two trends. The first is toward granting central banks greaterXIV independence of other branches of their goverments. The second trend influencing the nature central banking is credibility. Central bank credibility plays a pivotal role in much of the modern literature on monetary policy, but it is difficult to measure or even assess objectively. For monetary policy, credibility is very important. Because, credibility makes it easier to defend the currency and helps garner public support for central bank independence. For these reasons, recently, many countries have started to make legal changes providing greater autonomy to central bank at monetary policy-makig. In 2001, the act of Central Bank of Turkish Republic has been revised. This legislative change is indicative of the purpose of Turkish Republic to increase the independence of the Central Bank.