Enflasyon teorileri ve 1980 sonrası Türkiye`de enflasyon

Abstract

ÖZET Enflasyon, paranın alım gününün devamlı olarak azılması veya arzın talebin altında kalması olarak tanımlanabilir. Enflasyonun ölçümünde, TEFE, TÜFE ve Tüketici Deflatörü yararlanılmaktadır. Türkiye'de enflasyon ölçümünü sivil toplum örgütleri de yapabilmektedir fakat a bile resmi ölçümü DİE ' nin 400 kalemlik bir sepetten yapılmaktadır. Enflasyonist ortamda bulunan ekonomilerde bir çok aksaklıklar oluşur. Alım gücü zayıflar, yatırımlar spekülatif alanlara kayar, vergiler doğrudan değil dolaylı yollardan alınmaya başladığı için toplumsal gelir dağılımı ve sosyal hayatta bozulmalar oluşur. Enflasyon çıkış sebebi; artış hızı halkın beklentileri gibi nedenlerden dolayı kronik, hiper, maliyet, dolaylı, psikolojik enflasyon v.b isimler alır. Enflasyonla ilgili Klasik, Keynesyen, Monetarist ve Yapısal yaklaşımlar öne sürülmüş, bu yaklaşımlar da enflasyonun çıkış sebepleri ve çözüm önerileri getirmiştir. Türkiye yaklaşık 100 yıldır enflasyon ortamında bulunmaktadır. Bu kronikleşen enflasyon ortamından kurtulmak amacıyla 1980 de 24 Ocak. programı uygulamaya konulmuş, para arzını ve piyasaları düzenleyici istikrar kakarları almıştır. Yönetimi elinde bulunduran Ordunun, ekonomideki sıkı denetimleri ve programdan taviz vermemeleri sonucu enflasyon %30-35' lere kadar gerilemiştir. Ancak, 1983 yılında gelen sivil hükümetin programa uymaması ve para arzını arttırması enflasyonist ortamı körüklemiştir. Daha sonraki yıllarda da gelen hükümetlerinde enflasyonu körükleyici davranışlarıekonomiyi bir kiriz ortamına sürüklemiş ve 5 Nisan 1994 yılında iktidarda bulunan hükümet yeni bir istikrar programı uygulamaya mecbur kalmıştır. İstikrar programı ile hükümet, enflasyonu düşürmek borç döngüsünü yeniden sağlamak ve ekonomik refaha ulaşmayı hedeflemiş ve bunu sağlamak için hem yapısal ( özelleştirme ve devletin düzenlenmesi gibi ) hem de ekonomik (para piyasalarını düzenleyici) önlemler uygulamaya koymuştur. Ancak, ilk zamanlarda iyi giden işler hükümetin önce gelen erken yerel seçim ve ardında gelen genel seçim nedeniyle siyasi çıkarlarını uygulanan kararların önünde tutması sebebiyle başarıya ulaşamamıştır. Aradan geçen birkaç yılın sonunda iktidardaki hükümet hem kötü gidişi durdurmak hem de tıkanan borç döngüsünü düzenlemek amacıyla önce IMF ile yakın izleme anlaşması, ardından radikal kararlar içeren 2000 yılı enflasyonu düşürme programı uygulamaya koymuştur. Ancak iyi gidişe rağmen oluşan likit krizi iki kez ekonomiyi sallamış ancak hükümet ekonomik programı uygulamaya devam etmiştir. Enflasyon ortamından kurtulmak amacıyla para piyasaları düzenlenmeli kamunun kontrol yapısı düzenlenmeli, özelleştirme hızlıca yapılmayı ve vergi sistemi düzenlenmeli, kısaca köklü reformlar yapılmalıdır.

Ill SUMMARY Inflation can be defined as the decrease of the purchasing power of the money gradually and remaining supply under the demand. For the measurement of the Inflation CİPİ, CPI and consumer deflator is used. In Turkey Non- Governmental organisations can also make measurement of the inflation, but offically measurement is made by SSI with a 1400 kind of items. The economies which are in an inflationary atmosphere experience lots of problems. Purchasing power decreases, the investments move to the speculated areas, the taxes because it is collected indirectly causes unbalanced or unfaired distribution of income and the corruption emerges. The inflation because of the reason for its emergence and the expectations of the society has taken names like Chronic Inflation, Hyper Inflation, Indirect Inflation, Phsyclogic Inflation and e.t.c Turkey for nearly a hundred years experiencing inflation. To get rid of this chronic inflation envonriment legislated `24 January Program` in 1980. In the program regulations for the money supply and the decisions for the stability of the markets are taken. Army who had the control in its hand decreased the inflation rate to %30-35 percents by its tight economic policies and supervision, but the civil government who had came to power in 1983 did not obey the program and increased the money supply which sparked the inflation. The following governments also applied to the same economic policies and this led to the crisis of 5 April 1994 which the new government prepared a new stability program for the Turkish economy.IV With the stability program the government tried to decrease the debt balance and provide economic welfare, to do this both structural ( Privisation and regulation of the state) and economic ( Stabilisaton of the money markets ) precautions had taken. Things were going well at the beginning but later early local and general elections and the political interests became an obstacle to the success of the these programme. After a few years passed the government at the power made an close supervison and debt agreement with the IMF and the radical decisions had taken in the year 2000 to decrease the inflation. Although everything seemed good, the liquid crisis shaked the economy two times but the program still were in effect. To get rid of inflationary envonriment; money markets must be regulated the supervision of the public must be regulated, privisation must be accelarated and the taxation system to be revised. In short fundemental reforms must be made.