Tanzimat Dönemindeki Temettuat defterlerine göre Akdağ Madeni kazası ve köylerinin sosyo-ekonomik yapısı (H/1260-1261)

Abstract

ÖZET Osmanlı Devleti' nde Tanzimat-ı Hayriye Fermanı' nın ilânı ile önemli bir dönem başlamıştır. Bu dönemde mevcut kurumların yeniden düzenlenmesi hedef tutulduğu gibi malî, askerî ve içtimaî bir çok ıslahat da yapılmıştır. Tanzimat ile oluşturulmaya çalışılan yeni yapılanma girişimlerinin bir ürünü olan Temettuat Defterleri' nin düzenlenmesi bunlardan biridir. Bu, defterlerde vatandaşların sosyal ve iktisadî durumları hakkında önemli bilgiler bulunmaktadır. Yerleşim birimleri, kaza, köy hatta çiftlik ölçeğinde incelenmiştir. Tüm haneler tek tek ele alınarak, hane reisinin adı, meslekleri, mülkleri, gelir kaynakları,senelik gelirlerinden alman vergiler ayrıntılı bir şekilde kaydedilmiştir. Vatandaşların müslim, gayr-i müslim olma özelliğine göre farklı defterler tutulmuştur. Bu veriler, o yerleşim biriminin sosyo-ekonomik yapısını yansıtmaktadır. Akdağmadeni Temettuat Defterleri 1844 (H/1260) yılında düzenlenmiştir. Bu defterdeki verilere göre,Sivas Eyaleti Yozgat Sancağına bağlı Akdağmadeni, XIX. yüzyılda 61 yerleşim biriminden oluşan bir kazadır. Akdağmadeni merkezi için herhangi bir bilgiye rastlanmamıştır. Bu yerleşim birimlerinden Dürzili,Rumdiken,Ürneç karyelerinde gayr-i Müslim, geri kalan 58 karyede ise Müslüman ahali yaşamaktadır. Kaza, tipik bir Anadolu yerleşim biriminin bütün özelliklerine sahiptir. Elverişsiz iklim şartları sebebi ile ekonomisinin iyi olmadığı anlaşılmaktadır. Kaza arazilerinin tamamına yakım ekili durumdadır. Kazada yaşayan insanların büyük bir bölümü çiftçilik ile geçimini sağlamaktadır. Fakat az da olsa zanaat sahibi, tüccar, kamu görevlisi bulunmaktadır. Vergilerin, genellikle aile reislerinin gelirlerine göre alındığı anlaşılmaktadır. Ancak, bazı istisnaî durumlarda mevcuttur. Bu da Tanzimat döneminde yapılmak istenen kazanca göre vergi alma işinin başarıya ulaşamadığını göstermektedir. III

SUMMARY An important era had begin in the Otoman Empire with the proclamation of Tanzimat. In this era, rearganisations in existing institutions and renewals in financial, military an social matters were aimed. The organisation of `Temetuat Defterleri` is one of the attempts of the renewals. There is important information about social and financial conditions of the citizens in these `Defters`. Cities, towns, vilages an deven formsa re studied in detailsin these defters. Households and their chiefs, their occupations, estates, animals, yearly in comes and taxes are included in detail in `Temettuat Defterleri`. Different `defters` are kept for Müslim and Non-Müslim citizens. These `Defters` give important information about social and economical conditions about a seulement. Defters of Akdağmadeni were organised in 1844 (H.1260). According to the information in this `Defter`, Akdağmadeni is a district of Sivas which is itself a province of Yozgat. No information was kept about Akdağmadeni. In Dürzili, Rumdiken, Ürneç non- müslims are living and in 58 districts müslims are living. The districts has all the typical characteristics of an Anatolian settlement.it can be understood fom the information in the `Defters` that its economy is not so good because of the pcor and insufficient climate conditions. Almast all of its fields are planted. Most of the people make a living by forming. But,there are also a few people who are tradesman, officers and who make a living by handicraft. We can understand from the Defters. That taxes are colected according to the incomes of the family leaders. But, there are also some exceptions, too. And these exceptions show that the regulations which were intented to establish the ballance between the incomes and the taxes were not fully succesfull. IV