Süleyman Padişah`ning Hükmi örneğinde Özbek Türkçesinde isim ve fiil çekim ekleri

Abstract

Bu çalışmada, Özbek Türkçesindeki isim ve fiil çekim ekleri, `Süleyman Padişah'ning Hükmi` adlı eser esas alınarak incelenmiştir. Çalışmanın giriş bölümünde Özbek adının yapısı ve kökeni hakkında ileri sürülen değişik görüşlere yer verilmiştir. Özbek Türklerinin günümüze kadar vermiş oldukları mücadeleler, yaptıkları savaşlar ve kazandıkları zaferlerden bahsedildikten sonra bugünkü Özbekistan'ın coğrafî, siyasî, sosyal, kültürel ve ekonomik özellikleri hakkında bilgi vprilmiştir. `Özbek Türkçesi` başlığı altında, Özbek Türkçesinin konuşulduğu coğrafya ve ağız özellikleri üzerine yapılan tasnif çalışmaları, Türk dili içerisindeki yeri, fonetik ve morfolojik özelliklerine değinilhıiş, Özbek Türklerinin tarih boyunca kullandığı alfabeler ve bu alfabelerin özellikleri belirtilmiştir. Özbek Türklerinin tarihi ve Özbek Türkçesi ile ilgili bilgilerden sonra hazırlanan çalışmaya zemin olan `Süleyman Padişah'ning Hükmi` adlı eser hakkında bilgilere yer verilmiştir. Kadir Mirmuhamedav tarafından 1994 yılında Rusçadan çevrilmiş olan iki yüz kırk sayfalık bu kitap, Kiril alfabesiyle yazılmış olduğu için Lâjtin alfabesine çevrilmiştir. Bu çalışmada Özbek Türkçesindeki isim ve fiil çekim ekleri, mevcut gramer kitaplarındaki bilgiler ışığında ve incelenen `Süleyman Padişah'ning Hükmi` adlı eser örnek alınarak değerlendirilmiştir. Eklerin Eski Türkçeden Özbek Türkçesine gelinceye kad^r geçirdiği değişimler gösterilmiştir. Eklerin fonksiyonları, cümle içinde kurdukları ilgiler ve kelime içindeki kullanım şekilleri tespit edilmiş ve incelenen eserden örneklerle değerlendirilmiştir.

In this study, tha noun and verb affixes are examined in Özbek Turkish according to tha work whic is called `Süleyman Padişah' ning Hükmi`. In introduction of study, it was placed different opinion about the name and origin of Ozbek. After discussed Ozbek Turkish people's struggle, their wars, victories until today from their foundetion, also geographical, political, social, cultural and economical properties of Özbekistan in today were informed. Under the headline `Ozbek Turkish`, classification studies which were made about parts of Ozbek Turkish and its accent properties, place in Turkish language, discussed phonetic and morphologic properties and also Ozbek Turkish alphabets and properties of these alphabets which were used in the course of history were specified. After Ozbek Turkish history and informatipn about Ozbek Turkish, it was placed about the main work `Süleyman Padîşah'ning Hükmi` and its author. This book which was translated by Qadir Mirmuhamedav in 1994, has 240 pages and because of writteh in Kiril Alphabet, it was translated Latin Alphabet. In this study, noun-verb termination in Ozbek Turkish was evaluated according to present grammar books and the work named `Süleyman Padişah'ning Hükmi`. After showry variation of termination until coming from Old Turkish Ozbek Turkish. Functions of terminations the using from in word and meaning in sentence was stablised and from analysed work was evaludded with examples.