1909 Adana Ermeni isyanı ve Meclis-i Mebusan`da görüşülmesi(Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi`ne göre)

Abstract

1909-Adana Ermeni İsyanının Osmanlı Mebusan Meclisinde görüşülmesini esas alan bu çalışma, `Giriş`, dört bölüm ve `Sonuç`tan oluşmaktadır. Giriş'te, genel olarak Ermeni-Türk ilişkilerine temas edilmiş; Birinci Bölüm' de belli başlı Ermeni isyanlarına kısaca yer verilmiştir. Üçü İstanbul'da, altısı çeşitli taşra şehirlerinde toplam dokuz isyanın ortaya çıkışı ve bastmlışı anlatılmıştır. İkinci Bölüm ise bu isyanlar arasında, sonuçlan bakımından önemli bir yere sahip olan Adana İsyanı (ortaya çıkışı, gelişimi ve Meclis-i Mebusan'a taşınması) geniş biçimde ifade edilmiştir. Adana İsyam'mn asıl sebebi; Ermenilerin, hayalî Kilikya Rupinyan krallığım kurmak arzusudur. Osmanlı Devletinin zaaf içindeki durumu buna uygun bir zemin olarak görülmüştür. Çeşitli elçilik raporları ve resmî soruşturmalarda da Ermeni kilisesinin bu yoldaki hazırlık ve kışkırtmaları yer almıştır. Üçüncü Bölüm'ün konusu, doğrudan doğruya Meclis-i Mebusan'da yapılan görüşmelerdir. Burada hem azınlık milletvekillerinin, hem Türk ve müslim milletvekillerinin görüşleri belirtilmiştir. Ayrıca hükümet temsilcilerinin konuya yaklaşımı ele alınmıştır. Azınlık milletvekilleri, Ermeni kilisesi ve gizli örgütlerinin kışkırtmalarım görmezden geldikleri; Türk rmlletvekillerinin ise konuyu hükümete bırakma rehaveti içinde oldukları dikkat çekmektedir. Dördüncü Bölüm 'de, hükümetin olayların tekrarlanmaması ve ahalinin uğradığı zararları giderme yolunda aldığı tedbirlere ayrılmıştır. İsyan bölgesine askerî birlik sevk edilerek asayiş sağlanmış, durumu yerinde incelemek üzere bir heyet gönderilmiştir. 16 Mayıs 1325'te. Çıkarılan bir kanunla Adana ve Halep vilayeti dahilinde, resmî senet ve borçlar ertelenmiştir. 2 Ağustos 1325'te çıkarılan başka bir yasa ile de zarar görenlere çeşitli yardımlar yapılmıştır. `Sonuç`, konunun toparlanıp genel yargılara varılmasından ibarettir.

This work, which bases on the negotiations at Ottoman Deputies Assembly about 1909 Adana Armenian rebellions, consists of introduction, four sections and conclusion. In introduction Armenian-Turkish relations have been held in general. In the first section, a short place has been given to known Armenian rebellions. Beginnings and suppressions of nine rebellions (three in Istanbul, six in assorted provinces) have been told. In the second section Adana rebellion (beginning, advancing and its moving to Deputies Assembly), which has an important place among these because of its effects has been held widely. The real reason of Adana rebellion is Armenians' wish which is founding so-called Kingdom of Kilikya Rupinyon. Ottoman Empire's condition in weakness has been seen as a suitable ground for this. In assorted embassy reports and formal investigations, Armenian Church's preparations and provocations in this way have taken place, too. Third section's subject is directly the negotiations held in Deputies Assembly. Here both minority deputies' and Turkish and Muslim deputies' opinions have been indicated. Also government representatives' approaches to the subject have been handled. It attracts attention that minority deputies pretend not to see Armenian Church's and secret organizations' provocations; but Turkish deputies are in the slackness to leave the subject to the government. Fourth section has been reserved for precautions taken by the government to make up for people's harms and actions not to repeat. By sending military units to rebellion area public order has been provided, a committee has been sent to inspect actions in their places. With an act published on 16 May 1325, formal depths and receipts have been postponed in Adana and Halep cities. With a different act published on 2 August 1325 assorted harmed people have been helped. Conclusion consists of summarizing and general lawsuits.