Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi çerçevesinde işkence, insanlık dışı ve aşağılayıcı muamele görmeme hakkı ve Türkiye

Abstract

İşkence, insanlık dışı ve aşağılayıcı muamele tarih boyunca en çok görülen insan haklan ihlallerinden birisidir. Günümüzde dahi devlet kurumlarında çalışan kanun uygulayıcıları tarafından zaman zaman yapıldığı da maalesef bir gerçektir. İnsan haklarına gerçek resmi kimliğini kazandıran ilk belge Birleşmiş Milletler tararından kabul edilen, İnsan Haklan Evrensel Beyannamesidir. Bu belgenin 5. maddesinde `hiç kimse, işkenceye, insanlık dışı cezalara ya da uygulamalara tabi tutulamaz` denilmektedir. Avrupa Konseyi tarafından kabul edilip, 1953 tarihinde yürürlüğe giren Avrupa İnsan Haklan Sözleşmesi, bölgesel anlamda, ilk ve en etkili diğer bir belgedir. Sözleşmenin 3. maddesi `işkence, insanlık dışı ve onur kinci muamele yasağına` ilişkindir. Türkiye olarak bu Sözleşmeyi 1954 tarihinde onaylamış bulunmaktayız. 1998 yılma kadar AİHS'de yer alan haklar, Sözleşmeyi onaylayan ülkeler tarafından ihlal edilmesi durumunda, Avrupa İnsan Haklan Komisyonu tarafından yarg! denetimiyle ko«ı«`yrtr^` Hakkının ihlal edildiğini iddia eden kişiler ya da devletler AİH Komisyonuna başvurabiliyordu. Bu tarihten sonra kurulan, daha düzenli ve kapsamlı kurum olan Avrupa İnsan Haklan Mahkemesi yapılan ihlalleri yargısal açıdan denetlemeye başladı. Eğer bir insan, devlet tarafından herhangi bir haksızlığa uğramışsa ve hakkım almak için iç hukuk yollarını tüketmişse, AİHM'ne başvurabilir. Mahkeme başvuruyu inceler; ya ihlal karan verir ve sorumlu devlete tazminat cezası verir. Ya da ihlalin olmadığına karar verir. İki tarafın da anlaşması durumunda davayı dostane çözümle sonuçlandırır. Türkiye, AİHS'nin belirttiği haklan ihlal ettiği iddia edilen ve hakkında çok sayıda başvuru bulunan ülkeler arasında yer almaktadır. Bunların içinde de Sözleşmenin 3. maddesinin ihlali başvurulan önemli bir paya sahiptir. İşkence suçunun birinci dereceden sorumlusu da kanun uygulayıcılan gözükmektedir. 1992- 98 yıllan arasında olan olaylar, başvuruların en yoğun olduğu dönemin oluşturmaktadır. AİHM'nin vermiş olduğu birçok kararında, Sözleşmenin birden çok maddesinin ihlal edildiği kararlar mevcuttur. Mahkeme özellikle köy yakma ve boşaltma, gözaltında kaybolma ve gözaltında yapılan işkence ve insanlık dışı muameleler ve olumsuz doktor raporlarına devlet tararından mantıklı bir açıklama getirilememesi nedenleriyle aleyhimize mahkûmiyet kararlan vermiştir. Türkiye Devleti, gerek hukuk alanında, gerek kolluk kuvvetlerine yönelik, gerekse cezaevlerini ilgilendiren insan haklan ihlallerini önleme çalışmaları çerçevesinde yeni düzenlemeler ve iyileştirmeler yapmaktadır. Böylece, öncelikle 3. madde imallerinin önlenmesini amaçlamaktadır.

Torture and, inhuman and degrading treatment have been one of the most common human rights violation throughout. It can sometimes be committed even by law enforcement officers. Universal Declaration on Human Rights by United Nations, is one of the serious document on human righs. It says that in article 5 `nobody can be subjected to torture and inhuman punishment and treatment. Another document, The European Convention on Human Rights, is the first and most effective document on regional level. It had prepared by European Council and came into force in 1953. It conveys `Freedom from torture, inhuman and degrading treatment` in article 3. Turkey approved The Convention in 1954. Untill 1998, when the rights in ECHR, were violated by goverments who had signed the Convention, European Commission of Human Rights was working as a judiciary controler. A person who claimed his rights were violated by goverment, could apply to ECommission HR. After 1998, European Court of Human Rights was established and it deals with cases of The European Convention on Human Rights violations If a person thinks, his goverment does him injustice, after exhausting all domestic law, he can apply to ECourt of HR. The Court considers the application; concludes the case either with violation, punishing the government for damages or results in no violation. If both parties reach an agreement, The Court concludes the case with friendly solution. Turkey is among the governments which are claimed to violate the ECHR, and the Court received many application against Turkey. Among these applications, the violations of the article 3. have an important place. The law enforcement officers are s eem to b e responsible for the violations o f the article and applications to the Court intensified during the events between 1992-1998. In many of it's decisions the Court, concluded that there are more than one violations of the articles in Convention.IV Because of the burning and evaculating of some villages, the disappearences, the tortures and the inhuman treatments under custody and the bad doctor reports that cannot be provided reasonable explanations the government, the Cour has resulted some cases against Turkey, condemning the violations of the article 3 by the government. Turkey is working to improve the situation, by making new arrangemens concerning with law, law enforcement officers and prisons. It primarily aims to prevent the article 3 violations in doing this.