XVII. Yüzyıl klasik türk şiiri`nde değerli taşlar

Abstract

Yapmış olduğumuz çalışmada, XVII. yüzyıl Klasik Türk Şiiri'nde kullanılan değerli taşlar incelenmiş ve araştırmacılar için derlenmiş bir kaynak olması amaçlanmıştır. Divanların şekil ve muhteva bakımından zengin olması ve konunun oldukça fazla malzeme içermesi sebebiyle çalışmamız sadece bir yüzyılla sınırlandırılmıştır. Çalışmamızda, taşların oluşumları, çeşitleri, renkleri, farklı coğrafyalarda değişik şekillerde adlandırılışı üzerine görüşler değerlendirilmiştir. Ayrıca, değerli taşların sağlık üzerindeki etkileriyle de insanlara şifa verdikleri tespit edilmiştir.Giriş kısmında, taşın geçmiş toplumlarda ifade ettiği anlamlar ve insanların yaşamlarında büyük rol oynayan kutsal dinlerdeki kullanımlar ele alınmıştır.Birinci bölümde değerli taşlar hakkında tek tek ve ayrıntılı şekilde bilgi verilerek, değerli taşların Klasik Türk Şiiri metinlerindeki önemi, şairlerimizin bu bilgilere sahip oldukları ve birikimlerine şiirlerinde yer verdikleri gösterilmiştir. Çalışmamızda genel olarak cevher, inci, la'l yakut yasb, talk, benefşe, becâdî, `aynü'l-hirr, cez', senbâzec, dehne, şebe, cümşüt, hamâhân gibi taşlar ve bu taşların XVII. yüzyıldaki kullanım şekilleri hakkında bilgi verilmiştir.İkinci bölümde Klasik Türk Edebiyatı'nda önemli yere sahip olan tarikatların giyim kuşamlarında taşların ne şekilde ele alındığı ve onlara nasıl anlamlar yüklendiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca bu bölümde sur-namelerde değerli taşlar ve kullanıldıkları yerler hakkında genel hatlarıyla bilgi verilmiştir.

In works of we to be had, value stones which was used in seventeenth century, have been examined and have been intended to be collected source for researchers. To be rich with regard to form and content of dewans and for include rather materials of subject, our works just have been delimited with a century. In our works, creation of stones, their foms, their colours and visions over calling different shapes in different geographies have been appreciated. Furthermore; with effects on health of value stones also have been fixed curativing to people.Introductory, importing means of stones in standing societies and usage in holy religions which is act a part the important role in people?s life have been under debated.In first part, about value stones have been given direction particularly and detailed. Important in Classical Turkish Poem Text of value stones, our poets have enough knowledge about this subject and show gived to in their poets to their accomulations have been occured. In our works, generally; value stones like pearl, la?l, ruby, smaragd, yasb, talk, benefşe, becâdî, `aynü?l-hirr, cez?, senbazec, dehne, şebe, çümşüt, etc... and about usage forms in seventeenth century of this stones have been given direction.In second part, in figs of religious order which are the important place in Classical Turkish Literature, stones have been studied fixing how are made of them and what shape are under debated them. Furthermore; in again this part, about value stones in sur-nâmes and useabled places have been given direction the most general lines.Key words: Classical Turkish Poem, seventeenth century, value stones.