Immanuel Wallersteın`ın dünya-sistemler analizi ve eleştirisi: Osmanlı Devleti örneği

Abstract

Immanuel Wallerstein'in Dünya-sistemler analizi 1970'li yıllardan itibaren Türkiye'de en çok ilgi gören tarihsel sosyoloji yaklaşımlarından biridir. Dünya-Sistemler Analizi, 19. yüzyıl Osmanlı Devleti ve modern Türkiye'nin hem evrensel açıklama modelleriyle ilgisini kurma hem de ayrıksı yönünü analize dâhil etme gibi bir avantaja sahipti. Dünya-Sistemler Analizi 1970'li yıllardan itibaren Türk akademisinin gündemine girmiş ve bu teorinin Osmanlı İmparatorluğu'na uygulanmasına dair çeşitli araştırmalar yapılmış, çeşitli kitap ve makaleler yazılmıştır. Ancak özellikle 1990'lı yıllara girildiğinde Dünya-Sistemler Analizi Türk akademisinin ilgi alanından çıkmaya başlayacaktır. Dünya-Sistemler Analizi çerçevesinde çalışmalarını yürütenlerin ondan neden uzaklaşmaya başladıkları anlaşılmaya muhtaçtır. Bu çalışma Türk akademisyenler tarafından Osmanlı İmparatorluğu konusunda Dünya-Sistemler Analizi çerçevesinde yapılan çalışmaları konu edinecektir. Dünya-Sistemler Analizi'nin Osmanlı İmparatorluğu'na nasıl uygulandığı, bu uygulamanın hangi yönleriyle eleştirildiği ve zamanla Dünya-Sistemler Analizi kapsamındaki çalışmaların neden Türk akademisinde genel bir ilgisizlikle karşılanmaya başladığı ve asıl önemlisi `uygulayıcıların` Dünya-Sistemler Analizi'nden neden uzaklaşmaya başladıkları araştırılacaktır.

One of the historical and sociological perspective in Turkey since 1970s is Immanuel Wallerstein's World-system analysis. World-system analysis had an advantage that has relation with analyzing opposite sides and using universal explanatory models on modern Turkey and 19th century Ottoman Empire. World-system analysis was noticed by Turkish academy since 1970s and lots of books and articles have written and lots of researches have made on thinking that theory on Ottoman Empire. But, especially in the 1990s, the World-Systems Analysis was begin to emerge from the interest of the Turkish academy. People who run their work by using World-system analysis need to understand why they were begin to emerge. That work will focus on studies that are on Ottoman Empire have done by Turkish Academicians with World-Systems Analysis. How world-systems analysis was used to the Ottoman Empire, which aspects of this application were criticized and why the studies that have done with World Systems Analysis were fallen from the power and the most important one is that, why did the `practitioners` were moved away from World System Analysis. These are questions and they will be searched.