Osmanlı diplomasisinde dönemsel değişimin dinamikleri

Abstract

Osmanlı Devleti, kendinden önceki Türk-İslam Devletleri, Roma ve Bizansİmparatorluklarından etkilenmekle birlikte, kendine ait kurumlar, yönetim biçimi,siyaset, dış politika ve diplomasi anlayışı oluşturarak, zaman içerisinde bir beyliktencihanşümul bir devlet konumuna yükselmesinin en önemli nedenlerinden biri de,kuruluşundan itibaren uyguladığı diplomasi anlayışıdır.Osmanlı Devleti'nin diğer devletlerle olan münasebetleri incelendiğinde, 1699 KarlofçaAntlaşması'na kadar üstün ve baskın taraf olmayı devam ettirdiği anlaşılmaktadır.Mezkûr antlaşmadan sonra Osmanlı, savaşlarda eski üstünlüğünü gösteremediğinden,kayıp vermeme, mevcudu muhafaza ve kaybedileni telafi etme adına, ad hoc diplomasitutumundan vazgeçerek, karşılıklı diplomasiyle denge politikası uygulayarak kayıplarıntelafisi yolunu izlemiştir.Bu çalışmada, Osmanlı diplomasisinde meydana gelen değişimi tetikleyen unsurlar,dönemsel olarak incelenmiştir. Ayrıca, askeri ve ekonomik güç unsurlarının zamanlatezyifi, milliyetçilik ve dinin Osmanlı diplomasisine etkileri araştırılmıştır. Çalışmanınbirinci bölümünde, diplomasi kelimesinin menşe-i, lügat ve ıstılahı anlamları,diplomasinin tarihsel süreci, dinlerden etkilenmesi araştırılarak zikredilmiştir. İkincibölümde, Osmanlı diplomasisinin kavramsal altyapısı, inşasının referansları vekurumsallaşma süreciyle birlikte, modern diplomasiye geçiş izah edilmiştir. Üçüncübölümde, Osmanlı Devleti'nin kuruluş ve yükseliş dönemi diplomasisi, yapısal vesiyasal dönemler şeklinde araştırılmıştır. Dördüncü bölümde ise, duraklama ve gerilemedönemi diplomasisi, Osmanlı'da bağımsızlık ve ıslahat hareketleri, isyanlarındiplomasiye etkisi ve diplomaside kırılma oluşturması ortaya konulmuştur. BöyleceOsmanlı İmparatorluğu'nda diplomasinin siyaset üzerinde olumlu olumsuzetkileri/dönemsel değişimi tetikleyen dinamikleri araştırılmıştır.Bu çalışmalar neticesinde, Osmanlı İmparatorluğu diplomasisinde kurumsal ve işlevselönemli değişikliklerin konjonktürel olarak yaşandığı ve uygulandığı sonucuna varılmışve dönemsel izah edilmiştir.

One of the most important reasons for the rise of the Ottoman State from a Beylik to aGlobal State over time, while being influenced by the previous Turkish-Islamic States,Roman and Byzantine Empires, and creating its own institutions, governance style,politics and an understanding of foreign policy and diplomacy, is the understanding ofdiplomacy that had been practiced since its foundation.An analysis of the Ottoman State's relations with other states reveals that maintained itsposition as the superior and dominant party until the Karlowitz Treaty in 1699.Following the aforementioned treaty, the Ottoman Empire, being unable to demonstrateits previous predominance, abandoned its ad hoc diplomatic approach and followed thepath of compensating losses by applying mutual diplomacy with a policy of balance inorder to prevent losses, preserve what it had and compensate what had been lost.In this study, the elements that triggered the change in the Ottoman diplomacy havebeen examined according to periods. Also, the derision of military and economic powerelements over time, and the affects of nationalism and religion on the Ottomandiplomacy have been researched. In the first chapter of the study, the root and thelexical and terminological meanings of the word diplomacy, the historical process ofdiplomacy, and the influences of religions have been researched and mentioned. In thesecond chapter, the conceptual infrastructure of Ottoman diplomacy, the references ofits construction and the process of its institutionalization have been explained alongwith the transition to modern diplomacy. In the third chapter, the diplomacy of theOttoman Empire during its rise and classical age has been examined as structural andpolitical periods. In the fourth chapter, diplomacy during the periods of stagnation anddecline, independence and reform movements in the Ottoman Empire, the effect ofrebellions on diplomacy the fact that they caused a fracture in diplomacy have beenasserted. Thus, the negative and positive effects of diplomacy on politics/its dynamicsthat triggered the periodic change in the Ottoman Empire have been investigated.As a result of these studies, it is concluded that significant institutional functionalchanges in the diplomacy of the Ottoman Empire were conjuncturally experienced andpracticed and it has been periodically explained.