Temettuat Defterlerine göre Kastamonu şehri

Abstract

Osmanlı Devleti 19. yüzyıla gelindiğinde yıllardan beri alışılagelmiş yapısının ve kurumlarının bozulduğunu fark etmiş ve bu bozulan kurumları düzeltmek için siyasi ve iktisadi bazı reformlara gitmek zorunda kalmıştı. Bu reformlar neticesinde aksayan durumların başında mali işlerin geldiği iyice anlaşılmıştı. Tanzimat Fermanı ile birlikte bu durum için meclisler oluşturulmuş ve kanunlar çıkarılmıştır. Bu düzenlemelere göre, mali durumlarına göre vergi verecek şahısların tespiti ve bu sayede toplanan vergilerden devlet gelirlerinin arttırılarak, başta yeni kurulan ordunun masrafları olmak üzere diğer devlet giderlerinin karşılanması öngörülüyordu. Bunun için hane reislerinin arazi, emlak, hayvanat ve vergiye konu olabilecek vb. mal ve gelirlerinin sayımlarını içeren ?Temettuat Defterleri?nin düzenlenmesine karar verildi.Miladi 1844?45/Hicri 1260?61 tarihli temettuat defterlerinden yararlanılarak oluşturulan bu çalışmada Kastamonu vilayetinin sözü geçen yıllardaki ekonomik ve sosyal yönünü ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.Çalışmamızda Başbakanlık Osmanlı Arşivleri'nden alınan Osmanlıca defterlerdeki Kastamonu Şehri'nin o yıllarda merkez olarak ittihaz edilen bölgesindeki 44 mahalle ve bu mahallelerdeki toplam 2560 hane tek tek incelenerek tablolar halinde düzenlenmiştir. Hanelerdeki hane reislerinin isimleri ile meslekleri ve ayrıca mal varlıkları tek tek kaydedilmiştir. İşte bu tablolardan hareketle oluşturmuş olduğumuz çalışmamızda, XIX. yüzyıl ortalarında Kastamonu'nun sosyal ve ekonomik yönlerini grafikler ve tablolar ışığında sunmakla anlatım zenginleştirilmeye çalışılmıştır.İltizam usulünden vazgeçilerek vergilerin toplanması konusunda önce muhassıllara daha sonra köy veya mahalle ileri gelenleri ile din adamlarına güvenilmiştir. Ancak bilgisizlik ve merkezden uzak olan bölgelerde vergilerin merkeze zamanında gönderilememesi ile hazinenin zarara uğraması, vergi toplayan kişilerin gelir-vergi dengesini pek gözetmemiş olmaları ve bunun sonucu olarak çok sık hakkaniyetsizliklerle karşılaşılmıştır. İşte bu ortamda toplanan vergilerden ve mesleklerden ekonomik yapıyı, kaydedilmiş olan hayvan ve tarla miktarlarından tarımı, isimler ve lakaplardan da sosyal hayatı algılamaya ve anlatmaya çalıştık.

By the 19th century, the Ottoman Empire became aware of that its structure and institutions, which were ordinary for years, had been corrupted and it was forced to go some political and economical reforms in order to fix these deteriorating institutions. As a result of these reforms, it was absolutely understood that financial affairs came first among these failing situations. Together with `Administrative Reforms? councils were constituted and laws were made. According to these arrangements; the determination of the individuals, who could pay tax according to their income, and meeting the other expenditures of the state, at first the costs of the newly founded army, by raising the governmental income thanks to these taxes collected, were anticipated. Thus, it was decided on arranging the `Temettuat Book? which included the counting the head of households? land, real estate, fauna, the property etc. which could be mentioned as a tax and their income.At this study which is formed by making use of the `Temettuat Book? (dated 1844?45 AD/ 1260?61 AH) the social and economic aspects of the city of Kastamonu, in the mentioned years, are tried to reveal.In our study, according to the Ottoman books getting from the Prime Ministry?s Ottoman archives, 44 districts and 2560 houses in these districts (in the region which was supposed the center of the city of Kastamonu) are examined one by one and arranged in table. The names and the occupations of the heads of the households and their property holdings are registered severally. In our study, which is created considering these tables, the expression is tried to enrich by presenting the social and economic aspects of Kastamonu-in the mid of XIX. century-in the light of graphs and tables.Iltizam procedure was given up and in the matter of collecting the taxes, firstly they relied on the tax collector later on the village and neighborhood elders however because of the unawareness, the loss in treasury due to not sending the taxes on time in the regions away from the center and unconsidering the income-expenditure balance, a lot of unjustness were encountered. That is, we try to explain and perceive the economic structure (considering the taxes collected under those circumstances) and the occupations and the agriculture (taking into consideration the number of lands and animals registered) and the social life (analyzing the names and the nicknames.)