Akdağmadeni bölgesi toprak, bitki, koyun kan ve yün örneklerinde bazı esansiyel ve toksit element düzeylerinin saptanması

Abstract

T.C. MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOKİMYA (VET) ANABİLİM DALI Akdağmadeni Bölgesi Toprak, Bitki, Koyun Kan ve Yün Örneklerinde Bazı Esansiyel ve Toksik Element Düzeylerinin Saptanması YÜKSEK LİSANS TEZİ Sinan VICIL Danışman Doç. Dr. Suat ERDOĞAN 1. ÖZET Bu araştırmanın amacını, kurşun-çinko maden ocaklarının işletildiği Akdağmadeni (Yozgat) yöresinde toprak, bitki örtüsü ve koyunlarda bazı esansiyel ve toksik element düzeylerinin belirlenmesi oluşturmuştur. Bu amaçla, 2004 yılı yaz mevsiminde maden ocağına yakın (3 km) ve uzak iki farklı (10-20 km) yörede mera şartlarında yetiştirilen Akkaraman ırkı (1-4 yaş, ??=86) sağlıklı koyunlardan kan ve yün örnekleri ile aynı yörelere ait toprak ve bitki numuneleri alındı. Hayvanlara ait serumlar ve yün ile toprak ve bitki örneklerinde bakır (Cu), çinko (Zn), kobalt (Co), magnezyum (Mg), demir (Fe), kadmiyum (Cd), krom (Cr) ve kurşun (Pb) düzeyleri endüktif olarak eşleşmiş plazma-atomik emisyon spektrometrede (ICP-AES) belirlendi. Merkez, Arşlardı ve Özer yöreleri koyunlarına ait serum örneklerinde analizi yapılan esansiyel ve ağır metal düzeyleri normal seviyelerdedir. Bitki, toprak ve yün kurşun ve Zn konsantrasyonları maden ocağı ve zenginleştirme tesisleri çevresinde en yüksek düzeyde bulunmaktadır. Ancak, tesislere uzak olmakla birlikte Arslanlı yöresi topraklan Pb ve Zn içeriği yüksek düzeylerdedir. Ancak, tüm yöre örneklerinde ağır Pb ve Zn seviyeleri toksikasyon sınırlan altındadır. VIAkdağmadeni yöresinde mera ortamlarında yetiştirilen koyunlarda Zn, Cu, Co, Mg, Fe ve Cr normal düzeylerde bulunduğu saptandı. Yörede işletilmekte olan maden ocaklarının şimdilik hayvanlarda Pb ve Cd gibi ağır metaller yönünden toksikasyon riski oluşturmadığı, ancak işletmeye yakın yöre toprak ve bitkilerinin diğer alanlara göre daha yüksek düzeylerde Pb içermektedir. Anahtar sözcükler: Akdağmadeni, ağır metal, bitki,çevre kirliliği kirlenme, esansiyel element, koyun, maden, toprak, VII

Determination of Some Essential and Toxic Element Concentrations In Soil, Plant, Sheep Blood and Wool Samples In Akdagmadeni County 2. ABSTRACT The aim of this study was to determine the possible effect of lead-zinc mine processes located in Akdagmadeni (Yozgat) province on soil, plant and animals, and assessment of selected essential and toxic element concentrations in sheep grazing in these regions. For this purpose soil and plants were collected from the provinces, wool and blood samples were taken from clinically healthy grazing Akkaraman sheep (aged 1-4, n=86j nearby to mine (3 km) and the two different distances slightly far from the mine (10-20 km) in summer of 2004. Cupper (Cu), zinc (Zn), cobalt (Co), magnesium (Mg), iron (Fe), cadmium (Cd). chromium (Cr) and lead (Pb) levels were analyzed in the serum, wool, plant and soil samples by inductively couples plasma-atomic emission spectrophotometry (ICP-AES). All the selected essential element concentrations were found to be normal values in serum samples in the three regions, namely Merkez, Arslanh and Ozer. Lead and zinc levels in wool, plant and soil samples were determined to be high in samples which were collected from nearby to mine and mine processing units. Soils of Arslanh province which is far from the mine, contains high level of Pb and Zn. However, Pb and Zn levels were lower than toxic limits in all samples collected from the three provinces. It was revealed that sheep grazing in pasture conditions in Akdagmadeni region had enough Zn, Cu. Co, Mg, Fe and Cr analyzed in this study. Moreover, it was shown that mines in the region have no detrimental effect on animals in the case of Pb, though plant and soils have high levels of these heavy metals found in the mine surrounds. Keywords: Akdagmadeni, essential elements, heavy metal, mine, plant, pollution, sheep, soil VIII