Armutbeli (Niğde) altın ve bakır içerikli demir yatağının mineralojik ve jenetik özelliklerinin incelenmesi

Abstract

ÖZET ARMUTBELİ (NİĞDE) ALTIN VE BAKIR İÇERİKLİ DEMİR YATAĞININ MİNERALOJİK VE JENETİK ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ SAYIN, Beyhan Niğde Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Anabilim Dalı Danışman : Prof.Dr. İbrahim ÇOPUROĞLU Ekim 2001, 94 sayfa. Çamardı (Niğde) ilçesinin 10 km. batı-güneybatısında yer alan çalışma alnında, Niğde Masifi formasyonları gözlenmektedir. İnceleme alanında gözlenen formasyonlar, yaşlıdan gence doğru sırasıyla Paleozoyik'e ait Gümüşler, Kaleboynu ve Aşıgediği formasyonlarıdır. Bu formasyonları Mesozoyik yaşlı Sineksizyayla Metagabrosu ve Üçkapılı Granodiyoriti boylu boyuna kesmektedir. Bu formasyonların üzerine uyumsuz olarak Senezoyik'e ait Çamardı Formasyonu gelmiştir. Bununda üzeri kuvaternere ait yamaç molozu ve alüvyon ile örtülmüştür. Armutbeli demir cevherleşmesi Aşıgediği formasyonu ile bunun üzerine uyumsuz olarak gelen Çamardı formasyonunun geçiş zonunda yer almaktadır. Cevher Aşıgediği formasyonunun üst seviyelerindeki mermerin fay hatlarında ve zayıf zon olarak seçtiği mermer ile kuvarsit dokanağında gözlenmiştir. Mermer ile kuvarsit birbiriyle ardalanmalı olup, arazide tektonik dokanaklı olarak da gözlenmektedir. Cevher yerleşimi ilk önce yan kayaç boşluklarının hidrotermal eriyikler tarafından doldurulmasıyla oluşmuştur. Cevher kütlesinin şekli de yan kayacın yapısal özelliklerine bağlı olarak gelişme göstermiştir. Ancak olası magma kaynaklı, yüksek ısıya sahip cevher bileşimli akışkan, yerleşimi sırasında yan kayacın mineralojik ve kimyasal bileşimini değiştirmiştir. Mermer metazomatoza kolayca uğramış ancak kuvarsitte ise, fazla bir değişiklik görülmemiştir. iiiBölgedeki cevherleşmelerin hemen hemen tamamı K-G yönünde yerleşmiştir. Cevherli mostalar, 40-80° batıya eğimlidir. Eni 1-15 metre arası değişmekte, 20-50 metre arası derinliklerde bulunmakta, 20-100 metre uzunluk göstermektedir. Parlak kesit çalışmalarında az miktarda birincil cevher minerali olarak siderit, fahlerz, kalkopirit, pirit, antimonit, zinober, galenit ve sfalarit, bunların alterasyonu sonucu oluşan malahit, azurit, limonit açığa çıkmıştır. Eser miktarda çok ince taneli nabit altının da varlığı belirlenmiştir. Gang mineralleri olarak kalsit, barit ve kuvars yaygın olarak bulunmaktadır. Sideritten dönüşen götit, Armutbeli demir cevherleşmesinin ekonomik cevher minerali olup, yer yer radyal, ışınsal, konsantrik ve böbreğimsi yapı göstermektedir. Cevker örneklerinin kimyasal analizleri sonucu yukarıda belirtilen cevher minerallerini oluşturan Fe, Cu, Ag, Hg, Au, Pb, Zn, elementlerin varlığı belirlenmiştir. Gerek cevher mostalarının yüzeysel dağlımı ve yataklanma özelliği, gerekse yühsek sıcaklık minerallerinin mevcudiyeti bize cevherleşmenin hidrotermal metasomatik olarak oluştuğuna işaret etmektedir. Anahtar Kelimeler: Armutbeli demir cevherleşmesi, hidrotermal metasomatik iv

SUMMARY INVESTIGATION OF MİNERALOGİCAL AND GENETİCAL CHARACTERISTICS OF GOLD AND COPPER-BEARİNG ARMUTBELÎ ( Nİ?DE ) IRON DEPOSIT SAYIN, Beyhan Niğde University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Geological Engineering Supervisor : Prof. Dr. Ibrahim ÇOPUROGLU September 2001, 94 pages. Study area is located 10 km W-SW of Çamardı (Niğde) where formations of the Niğde masif. Largely crop out. These formations, progressing upword, Gümüşler, Kaleboynu and Aşıgediği Formations of Paleozoic age Mesozoic Sineksizyayla Metagabro and Üçkapılı Granodiorite teaverse these formation. Çamardı formations of Cenozoic age overlies these formations. Quaternary talus and aluvial flous deposits sit an all. Armutbeli iron deposit is hosted by the transition zone of Aşıgediği Formation and Çamardı formations. The are is observed along the boundaries of marble and quartzite, and fault zones Aşıgediği formation. Marble and quartzite are intercalated and also have a tectonic contact in the field. Ore emplacement occurs as emplacements within the wall rock by hydrothermal deposits. The shape of ore body controlled by the structural features of the wall rock. However, high temperature ore bearing fluid, probably magmatic in origin, caused mineralogical and chemical compositional changes in the wall rock. Marble is metasomatized, but quartzite did not undergo much change. Nearly all ore bodies are deposited in N-S direction. The ore bodies olso have a dip of 40-80° to west. The widthchanges between 1-1 5m, and the length varies between 20-100 m, while the depth is about 20-50 m. Siderite, fahlerz, chalcopyrite, pyrite, antimony, cinnabor, malachite, azurite are observed as primary ore minerals in small amounts during ore microscopy major. Secondery ore minerals are goethite, limonite, hematite and arsenic oxides. Calcite is the gangue mineral. Goethite which is altered from siderite is the main ore mineral in Armutbeli iron deposit, and displays radial, concantric and botryoidal forms. Chemical analyses of ore samples indicated the prence of as major ore-forming elements Fe, Cu, Ag, Hg, Au, Pb, Zn. Both the distribution of ore mineralization outcrops and their depositional characteristics in addition to the presence of high temperature minerals altogether suggest that the ore mineralization occurred from hydrothermal fluids through metasomatic interactions with the host rocks. Key Words: Armutbeli (Niğde) iron deposit, hydrothermal metasomatic. VI