Ziga-Yaprakhisar (Aksaray) sıcak ve mineralli kaynak alanlarındaki traverten çökeliminde etkili olan faktörlerin su kimyası ve izotopik yöntemlerle belirlenmesi

Abstract

Aksaray ve çevresindeki sıcak ve mineralli sular Tuzgölü fay kuşağına paralelve/veya verev faylar boyunca açığa çıkmaktadır. Hasandağı volkanizmasının etkinolduğu bölgedeki jeotermal suların asıl akiferi temelde yer alan mermerler; örtü kayalarıevaporitler, tüfler, Hasandağı külleri ve diğer geçirimsiz birimler; ısıtıcı kayası isegranitlerdir. Sıcaklıkları (ºC) 26-61 arasında değişen sıcak ve mineralli sular izotopdeğerlerine göre meteorik kökenlidir. Su türleri Acıgöl (AGMS)'de Ca-Na-HCO3-Cl veTuzlusu (TZMS) ile Ziga (ZSMS)'da Na-Ca-Cl-HCO3 şeklindedir. Hidrojeokimyasalanlamda olgun olmayan özellikli suların akifer sıcaklıkları farklı jeotermometrelerleTZMS'de 45ºC, AGMS'de ise 80ºC dolayında hesaplanmıştır. Karışım özelliğigösteren sulardan TZMS'de karışım oranının en fazla olması, jeotermal sistemin en sığbölümünde bulunan bu suların diğer sulara göre yüzeye yükselimi sırasında daha fazlaısı kaybına uğramış olduğunun göstergesidir. δ13C değerlerine göre sulardaki yüksekCO2'in bir bölümü denizel karbonat kökenlidir. Çoğunluğu kalsitten oluşmuş kaynakalanlarında çökelimi devam etmekte olan travertenlerin δ18Oï ve δ13C değerleri iyiiiipozitif korelasyon katsayısına (r2=0.86) sahiptir. Yüksek kotlardan beslenen, sıcaklığıfazla ve evaporitlerle ilişkisi bulunmayan suların kaynak alanlarındaki travertenlerdeδ18O ve δ13C değerleri düşüktür.Anahtar kelimeler Sıcak ve mineralli su, traverten, CO2, karışım oranı, Aksarayiv

Thermal-mineral waters in Aksaray and its vicinity emerge along the faults,parallel to Tuzgölü fault zone and oblique to these faults. The marbles in the basementare of the main aquifers, evaporites, tuffs, Hasandağı ashes and the other impermeableunits are cap rocks and granites are heat rocks of the waters in region dominatingHasandağı volcanism. The thermal-mineral waters having 26-61 (ºC) temperatures areof meteoric origin for isotopic resullts. Water types of the waters are Ca-Na-HCO3-Cl inAcıgöl (AGMS) and Na-Ca-Cl-HCO3 in Tuzlusu (TZMS)-Ziga (ZSMS), respectively.Aquifer temperatures of the immatured waters from hydrogeochemical viewpoint arecalculated as 45ºC for TZMS and 80ºC for AGMS by different geothermometers. Allthe waters are mixed groundwaters. The mixing ratios of cold waters are minimum inTSMS and this result may suggest that TZMS is located at the most shallow part of thegeothermal system compared to the other geothermal waters and has much more heat-iiiloss enroute to surface. A part of CO2 of the waters is of marine carbonate originaccording to the results of δ13C and recent travertine depositions are going on thesprings? areas.Travertines are almost formed by calcite mineral. δ18O ve δ13C values ofthe travertines have good positive correlation coefficient (r2=0.86). δ18O and δ13Cvalues of the travertines in the areas of springs having high temperature are lower, butare recharged from high altitudes and not conducted by evaporites.Key words: Thermal-mineral waters, travertine, CO2, mixing ratio, Aksarayiv