XVI. yüzyılda Ulu Yörük teşekkülleri (Etrak-ı Büzürk)

Abstract

Kösedağ Savaşı'nı müteakiben Anadolu'ya gelmiş Moğol/Tatar ve Türkmen oymakları, XV ve XVI. yüzyıllarda Ulu Yörük Türkleri olarak adlandırılmışlardır. Bu adlandırmada hem sosyal yaşayış hem de siyasi kültür etkili olmuştur. Dolayısıyla Ulu Yörüklerin idari yapılanmasında İlhanlı döneminden izler bulunması ve içerisinde bir çok Moğol/Tatar bakiyesinin yer alması, teşekkülün köklerinin İlhanlı/Eratna dönemine kadar götürülmesine neden olmaktadır. XV ve XVI. yüzyılda Ulu Yörük Türkleri olarak adlandırılan konar-göçerler, Sivas Sancağı'nın bir idari ünitesini teşkil etmekteydi. Bu teşekkül kendi içinde Şarkpare, Ortapare ve Yüzdepare şeklinde kollara ayrılırken, bu kollar da İlhanlı döneminden itibaren İran'da idari ve mali birim anlamında kullanılan bölüklere ayrılmaktaydı. Ulu Yörüklerin ana kütlesi Sivas merkezli olarak Tokat, Amasya, Çorum, Yozgat ve Kırşehir sancaklarında bulunmaktaydı. Ayrıca ana kütleden ayrılmış bir kol Ankara Yörükleri içerisinde Ankara, Sultanönü ve Hüdavendigar sancaklarına uzanıyordu. Yine Biga ve Teke bölgelerinde bazı cemaatlerin Ulu Yörük adı altında kaydedildikleri tespit edilmiştir. Tahrir defterlerine yansıdığı kadarıyla büyük bir nüfus kesafetine sahip olan Ulu Yörük teşekkülleri iktisadi bakımdan şehzade hasları içerisinde yer almaktaydı. Ulu Yörüklerin birincil geçim kaynağını koyun yetiştiriciliği teşkil ederken, hayvancılığı tamamlayıcı olarak da ziraatle uğraşmaktaydılar. Ayrıca zikredilen konar-göçer taifeye mensup oymaklar, erken dönemlerden itibaren yerleşik hayata geçmeye başlamışlardır.

Following the Kösedağ War, Mongol/Tatar and Turkmen tribes who came to Anatolia, They are called Ulu Yörük Turks in XV and XVI. centuries. Both the social life and the political culture were influential in this name. Therefore, the fact that the administrative structures of the Ulu Yörükler have traces from the period of Ilkhanid and the presence of many Mongolian/Tatar ministers cause the roots of the organization to be taken to Ilhanlı/Eratna period. The nomadic people, called the Ulu Yörük Turks in the XV and XVI. century, constituted an administrative unit of Sivas Sanjak. While this organization was divided into branches in the form of Şarkpare, Ortapare and Yüzdepare, these branches were divided into troops the administrative and financial units used in Iran since Ilkhanid period.The main masses of the Ulu Yörüks were based in Sivas, in Tokat, Amasya, Çorum, Yozgat and Kırşehir sanjaks. In addition, a branch separated from the mainstream was extended to Ankara, Sultanönü and Hüdavendigar sanjaks within the Ankara nomads. It has also been found that some of the congregations in the regions of Biga and Teke were recorded under the name of Ulu Yörük. As far as the Tahrir records are concerned, the Ulu Yörük organizations, which have a large population concentration, were included in the prince owned lands has in economic terms. The primary source of income for the Ulu Yörükler is sheep breeding, while animal husbandry is a supplement to agriculture. In addition, the tribes of the mentioned immigrants started to settled down from the earliest times.