Şebeke örgüt yapıları ve Türkiye`deki sanayi işletmeleri üzerine bir araştırma

Abstract

VI ÖZET I990'h yıllarla birlikte daha hızlı yaşanan küreselleşme hareketleri, teknolojideki gelişmeler ve yoğun rekabet ile birlikte özellikle büyük işletmelerin bu değişimler karşısında ağır kalması, işletmeleri geleneksel olarak oluşturdukları bürokratik yapılandırmalarını değiştirmek gereksinimi ile karşı karşıya bırakmaktadır. Bu gereksinim, işletmelerin piyasaya hızla cevap verebilecek yeni örgüt yapılan arayışına girmelerine yol açmıştır. Söz konusu yapılar daha çok örgütlerarası işbirliğine dayanmakta olup bunlardan birisi de şebeke örgüt yapısıdır. Şebeke örgüt yapılan daha çok piyasa mekanizması çerçevesinde farklı ürün ve hizmet üreten işletmelerin uzun veya kısa vadeli olarak bir araya gelmesi ile oluşan bir yapıdır. Normal geleneksel bürokratik yapılardan farklı olarak işlerin bütünleşmesinden çok aynşmasma dayanmaktadır. Örgütlerin kendi ana faaliyetlerindeki uzmanlıklannı başka firmalarla paylaşımı sayesinde piyasadaki değişime hemen karşılık verebilmektedirler. Şebeke örgüt yapılan literatürde üç değişik şekilde ele alınmaktadır. `Dahili şebeke örgüt yapısı` daha çok aynı merkezi kontrol grubu içinde faaliyet gösteren işletmelerin piyasa mekanizması çerçevesinde birlikte iş yapmalanna dayanmaktadır. İkinci şekil olan `dengeli şebeke örgüt yapısı` ise uzun süreli olarak birbiri ile iş yapan bağımsız firmalann oluşturduğu bir yapıdır. Son olarak `dinamik şebeke örgüt yapısı` sürekli değişen birbirinden bağımsız işletmelerin belli bir aracı ile birlikte üretim için kısa dönemli ilişkiye girmeleridir. Bu çalışma ile yukanda sayılan şebeke örgüt yapılannın varlığı saptanmaya çalışılmıştır. Türkiye'nin en büyük sanayi işletmeleri üzerine yapılan araştırmada bu yapılann ülkemizde var olduğu ama saf olmadıklan kabul edilmektedir. Bulunan sonuca göre bu işletmelerin kullandıktan girdiler, ürettikleri çıktılar, dışkaynak kullanımı, stratejik kontrol ve işletmelerin birbirine karşı duyduklan güven çerçevesi içinde işletmeler birbirleriyle farklı ilişkilerdevıı bulunacaklardır. Yapılan kümeleme analizi sonucunda altı grup oluşmuş ve bu altı grubun bazı yönlerden şebeke örgüt yapılan özelliklerini taşıdıkları saptanmıştır. Bu çalışma ile ülkemizin örgüt yapılan konusunda dünyadaki gelişmelerin neresinde olduğu belirli bir konu çerçevesinde irdelenmeye çalışılmıştır. Yapılan kümeleme analiziyle işletmelerimizin şebeke örgüt yapısında hangi özellikleri yansıttıklan gösterilerek ileride doğabilecek sorunlara karşı önlem alınması olanağı sağlaması hedeflenmiştir. Böylece sorunlann ortaya çıkmadan önce tespiti ve verimli şekilde ilişkilerin oluşturulması sağlanabilmektedir. Anahtar Sözcükler: Şebeke Örgüt Yapısı, Şebeke Yapısı, Şebeke Örgütlenmeler, İşletmelerarası İşbirliği, Organizasyon, Örgüt Yapılan, Bütünleşme, Aynşma, Ortaklaşa Rekabet, Yeni Örgüt Form lan, ISO 500.

vm ABSTRACT Recently, large corporations are in the situation of restructuring their traditional bureaucratic structure due to inflexible in changing environment which are globalisation, technologic developments and 'hyper-competition'. As a result they search a new organisational structures to respond rapidly to market. These structures are based on inter-organisational co-operation. One of these structures is a network structure. Network structure is a structure that forms to co-operate businesses of producing different products or services at the market mechanisms. The firms, which are highly flexible, and controlled market mechanisms rather than administrative presudures, arrayed themselves on an industry value chain according to their core competencies, obtaining complementary resources through strategic alliances. Network structure has three different forms as in the literature. Internal network means the same centralised controlled businesses collects their core competence controlled in the quasi-market. The second form is a stable network which invidual organisations with long time relations pull together their abilities again controlled by market mechanisms. The last one is a dynamic structure which expresses independent organisations collaborate to produce products or services by broker. In this study, existence of these network structure forms are managed to research in Turkey. The research applied to Turkey's biggest manufacturing companies was found network structures, expressed above, but not pure. As a result, companies participates with different relationship consistent with their input, output, outsourcing, strategic control and trust with each other. Used cluster analysis results in six groups. These groups resemble network structure with some perspective. The research showed us our country's organizational structures level in the developments of the world. The existing cluster in our companies can manage to cope with problems that reflected from network structures which features resembleIX target companies' structure. So that problems can be fixed before existence and relations with other companies can be provide efficiently. Keywords: Network Structure, Network Organizations, Inter-organizational cooperation, Inter-Organization, Organizational Structures, Integration, Disintegration, Co-petition, New Organizational Forms, ISO 500.